29

nr 20 (456) 31.10.­ 14.11.2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Dni Dziedzictwa Europejskiego we Lwowie (cz. 3)

Opowieść o unikatowym,

po kosmetyki, na przyklad,

fiksator, czyli brylantynę do

ale zapomnianym

ukladania wlosów, preparatów

,,Balsamie Vetoriniego"

niezbędnych w gospodarstwie

przygotowali do

domowym, np. szuwaks, czyli

Dni Dziedzictwa

pastę do butów, a także przepi-

Europejskiego muzealnicy

sów na przetwory i alkohole".

lwowskiego Muzeum

Ignacy Lukasiewicz

Historycznego Ulana

zanotowal też sporo

Żywylak i Miroslaw

przepisów na leki

Pobereżny. W ,,Nowym

tajemne, cudowne,

Kurierze Galicyjskim"(nr

których zwykle

18 i 19) umieściliśmy

nie zamieszczano

reportaż z wydarzeń

PORTRET IGNACEGO

w urzędowych

Dni Dziedzictwa

LUKASIEWICZA

lekospisach,

Europejskiego,

wymienia m.in. aptekę Piotra

a które cieszyly

również fascynującą

Mikolascha, aptekę Zygmunta

się popularnością

historię wynalazku

Rukiera (dawniej Tomaneka),

wśród pacjentów.

tego balsamu przez

handle A. Berlinera (dawniej

Wśród przepisów na

lwowskiego farmaceutę

Laperi) i B. Stillera.

leki znajdujemy 21

(a może lekarza)

W zbiorach Muzeum Hi-

przepisów na nalewki

storycznego  Ulana  Żywy-

Pawla Vetoriniego. Ów

i balsamy, na przyklad

lak odnalazla niezwykle cen-

balsam w XIX wieku

ne potwierdzenie dzialalności

,,Tinctura Rhei Darelli",

zawojowal uznanie nie

firmy Feliksa Mizerskiego we

,,Tinctura longae

tylko we Lwowie, lecz

Lwowie, mianowicie orygi-

vitae", ,,Tinctura

w calej Europie, a nawet

nalną mosiężną pieczęć firmo-

antispasmatica",

w Stanach Zjednoczonych

ULANA ŻYWYLAK

wą z następującym tekstem:

,,Tinktura Pyrethri",

i Turcji.

,,Fabryka Balsamu Vetorinie-

również nalewka

(obecnie ul. Kopernika). Kim byl

i inne. Jak już podano wyżej,

go we Lwowie. Szeroka ulica

flaszeczka ,,Balsamu Vetori-

ów kupiec nie zachowaly się

554/2/4".

TEKST I ZDJĘCIA

zawierająca chininę

ni" dla Galicji i calej Monarchii

dokladne informacje, nie jest

JURIJ SMIRNOW

pod tytulem ,,Tinctura

W tym miejscu można

W

też znane skąd otrzymal tajem-

Austriackiej kosztowala 1,5

Warburgii", czy

byloby postawić kropkę

e Lwowie produkcja

zlr, dla Niemiec ­ 1 taler pru-

ną receptę balsamu.

też ,,Balsamum

,,Balsamu Vetoriniego"

ski, dla Rosji, Moldawii i Wol-

Wlaśnie  Feliks  Mizerski

w niezwyklej historii

Sulphuris". Niektóre

trwala ponad stulecie.

szczyzny ­ 1 rubl srebrny, dla

osiągnąl kolejny sukces, wysta-

popularnego lwowskiego

balsamy byly używane

Po śmierci Pawla Vetorinie-

Anglii ­ 3 szylingi, dla Francji

wiając balsam w 1867 roku na

,,Balsamu Vetoriniego",

go jego sprawę kontynuowal

­ 4 franki, dla Turcji ­ 20 pia-

Powszechnej Wystawie w Pary-

również jako ,,Balsam

lecz tajemnicą

lwowski kupiec Feliks Mizer-

strów, dla Ameryki ­ 1,5 dolara.

żu. Jak informowal w tymże roku

Vetoriniego" do leczenia

pozostawal sklad tego

ski. Przez wiele lat nie byl zna-

Cena dość wysoka, lecz Balsam

,,Dziennik Lwowski", w artykule

ran, np. ,,Balsam

cudownego leku, wedlug

ny unikatowy przepis na ten

powszechnie kupowano i to

pod tytulem ,,Slawny Balsam Ve-

Vitae Hoffmanna",

legendy przekazanej

balsam, ale dzięki zapiskom

w znacznych ilościach.

toriniego": ,,Ten nieporównany,

niemieckiego lekarza

Pawlowi Vetoriniego

znanego lwowskiego farma-

przez różne Towarzystwa uczo-

Pawel Vetorini

Friedricha Hoffmanna

przez nieznanego bliżej

ceuty Ignacego Lukasiewicza,

ne aprobowany i dla zadziwia-

w niektórych miastach

lekarza chińskiego. Ale

(1660­1742), znany

ojca lampy naftowej, udalo się

jącej skuteczności w rozmaitych

ten sekret odszyfrować. Już na

slabościach od lat wielu w kraju

reklamowal swój towar

i ten sekret udalo się

znacznie wcześniej niż

początku XIX wieku ,,Balsam

i za granicą używany środek, bez

osobiście. Na przyklad, 28

odszyfrować. Dopiero

,,Balsam Vetoriniego".

Vetoriniego" otrzymal wyso-

reklam i przechwalek z każdym

lutego 1825 roku ,,Kurier

w 2022 roku receptę

ką ocenę samego księcia Józefa

dniem niezbędniejszym i poszu-

Glównym skladnikiem ,,Bal-

Warszawski" donosil, że

,,Balsamu Vetoriniego"

Poniatowskiego, zwierzchnika

kiwańszym się staje... Na rany

samu Vitae Hoffmanna" to zna-

Pawel Vetorini przybyl

odnaleźli i opublikowali

Księstwa Warszawskiego i we-

wszelkiego rodzaju okazal się

czy Balsamu Peruwiańskie-

ze Lwowa do Warszawy

w artykule ,,Z Manualu

dlug jego rozporządzenia byl

środkiem najskuteczniejszym,

go są także olejki: lawendowy,

i zamieszkal w Hotelu

Ignacego Lukasiewicza"

używany do leczenia żolnierzy

stąd dla swoich nadzwyczajnych

goździkowy, cynamonowy, ty-

Niemieckim przy ulicy

Krzysztof Andrzej

we wszystkich szpitalach woj-

wlasności w lazaretach wojsko-

miankowy, cytrynowy, musz-

Dlugiej nr 584. Mial też

Koniewicz i Monika

skowych księstwa. I byl to tyl-

wych wiedeńskich od roku 1859

katolowy. Do leczenia ran,

ze sobą znaczną ilość

ko początek sukcesu i triumfu

ciągle z najlepszym skutkiem jest

wszawicy, czy świerzbu uży-

Urbanik z Muzeum

Balsamu lwowskiego obywatela

używanym, jak dowodzą licz-

wano też różnorakie maści,

,,balsamu prawdziwego

Farmacji Uniwersytetu

w calej Europie.

ne i pochlebne świadczenia naj-

których w ,,Manuale" Ignace-

w flaszeczkach

Jagiellońskiego

Cena jednej flaszeczki ,,Bal-

znakomitszych lekarzy, zlożone

go Lukasiewicza wymienio-

większych po zlotych

Collegium Medicum.

samu Vetoriniego" we Lwo-

w każdym glównym skladzie".

no ponad 30. Sklad tych maści

8 i w mniejszych

wie, calej Galicji i Imperium

Wedlug ogloszenia reklamo-

Legendarną receptę odnale-

często byl bardzo podobny do

­ po zlotych 4,

Austriackim wynosila 1,5 zlr

wego, balsam używano tak dla

ziono wśród innych 325 prze-

skladu wyżej wspomnianych

opieczętowanych". Nabyć

waluty austriackiej w srebrze.

balsamów.

leczenia groźnych chorób, jak

pisów na leki, kosmetyki i inne

balsam można bylo

Imponująco wygląda lista kra-

Otóż konkurencja wśród

cholera, jak i w celach hygie-

towary aptekarskie, odręcznie

w handlu warszawskiego

jów i miast, do których ekspor-

tych wszystkich balsamów,

niczno-toaletowych, na przy-

wpisane do tak zwanego ,,Ma-

kupca Sommera"

towano ,,Balsam Vetoriniego"

maści, nalewek byla bardzo po-

klad plukania ust, wzmocnie-

nualu" lub ,,Manuscriptu" przez

w większych i mniejszych fla-

ważna, lecz lwowski ,,Balsam

nia dziąsel, usunięcia piegów,

samego Ignacego Lukasiewi-

exystującego przy ulicy

szeczkach. Wśród nich ponad

Vetoriniego" utrzymal się na

,,utrzymania skóry w czer-

cza, wynalazcy slynnej lampy

Dlugiej nr 557" oraz

sto miast na terenach Imperium

rynku ponad sto lat, i to nie tyl-

stwości". W swojej reklamie we

naftowej. Swój ,,Manuscript"

u kupca Storsberga

Austriackiego, Imperium Ro-

ko we Lwowie, ale też w Europie

lwowskiej ,,Gazecie Narodo-

Lukasiewicz rozpocząl pisać

z Marywilla.

syjskiego, Turcji, Europy Za-

i Ameryce. A teraz sięgnijmy

wej" Feliks Mizerski twierdzil,

w 1850 roku we Lwowie, jako

chodniej i Stanów Zjednoczo-

Nie jest dokladnie znana

raz jeszcze do ,,Manualu" Igna-

że byl to ,,niezawodny i jedyny

farmaceuta w aptece Mikola-

nych. W każdym z tych krajów

cego Lukasiewicza i znajdźmy

data śmierci Pawla Vetoriniego

środek przeciw cholerze. Nie

scha ,,Pod Zlotą Gwiazdą" przy

firma Vetoriniego organizowa-

oraz jego powiązania rodzin-

w nim przepis na ,,Balsam Ve-

trafil się bowiem ani jeden wy-

ulicy Kopernika, w niedalekim

la ,,glówne sklady" i ,,pojedyn-

toriniego". W sklad tajemnicze-

ne. Lecz popularność ,,Balsamu

padek, ażeby slaby na cholerę

sąsiedztwie fabryki Feliksa Mi-

cze" punkty sprzedaży. Wśród

Vetorini" nie zmniejszyla się

go Balsamu wchodzily: balsa-

używając balsamu Vetoriniego

zerskiego. Przepisy zostaly ulo-

większych miast na liście za-

z jego zgonem. W prasie lwow-

my kopaiwowy i peruwiański

umarl". Cudowny ten balsam

żone alfabetycznie i napisane po

interesowań Pawla Vetorinie-

(popularny balsam peruwiań-

skiej znajdujemy ogloszenia re-

również gladzil zmarszczki

lacinie, po polsku i sporadycznie

go są na przyklad, wedlug ,,Ku-

ski jest naturalną wydzieliną

klamowe tego balsamu w latach

i leczyl ,,zęby od psucia, szcze-

po niemiecku. Lukasiewicz ko-

riera Warszawskiego" Jassy,

50. XIX wieku, również na po-

drzewa balsamowego), żywi-

gólniej tak zwanej próchnicy".

rzystal z wlasnych doświadczeń

Linz, Kraków, Bern, Bukareszt,

ca ­ benzoesowa, olibanowa,

czątku wieku XX. Tym razem

Każdy flakonik balsamu opa-

i zapisków znajdujących się

Czerniowce,  Kostantynopol

wlaścicielem firmy, która pro-

styrakowa i mirrowa, olej-

trzony byl pieczęcią firmo-

w aptece. Wedlug autorów ar-

(Stambul), Presburg (Bratysla-

dukowala ,,Balsam Vetorini"

ki ­ bursztynowy, muszkato-

wą i wlasnoręcznym podpisem

tykulu, ,,spotykamy w Manuale

wa), Rzeszów, Warszawa, Sal-

lowy i goździkowy. Mial być

występuje niejaki Feliks Mi-

Feliksa Mizerskiego. Wśród

niezwyklą różnorodność prze-

zburg, Beograd, Waszyngton,

zerski, zamieszkaly we Lwowie

naprawdę bardzo skuteczny

nowych adresów sprzedaży

pisów, poczynając od prepara-

Nowy Jork, Odessa, Praga, Peszt

i w smaku przyjemny.

przy ulicy Szerokiej nr 554/2/4

balsamu we Lwowie reklama

tów leczniczych, chemikaliów