9

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 16–29 stycznia 2015 nr 1 (221)

narody i wojny

Mieszkamy na terenach, gdzie kwestia narodu, narodowości czy tożsamości narodowej, bywała

niebezpieczną już w chwili gdy stawała się ważną. Dlatego w XX wieku zwykli ludzie oprócz naro-

dowości mieli tu jeszcze jedną tożsamość: „miejscowi”, „tutejsi” lub etnograficzną czy regional-

ną. Wydaje się, że mieszkańcy Galicji w XXI wieku zaczęli o tym zapominać. A szkoda.

WOŁODYMYR PAWLIW

Część Europy, do której należy

Galicja, w XX wieku przeżyła szereg

tragedii związanych z narodowością:

Holocaust, „rzeź wołyńska”, przesie-

dlenia Polaków na Zachód, a Ukraiń-

ców na Wschód, ucieczkę Rumunów

z Północnej Bukowiny, deportacje

różnych grup narodowościowych na

Syberię. Dla mieszkańców Galicji te

tragedie rozpoczęły się od wybuchu

I wojny światowej. Mówiąc o „miesz-

kańcach Galicji”, mam na myśli pew-

ną wspólnotę, która w większym czy

mniejszym stopniu zamieszkiwała

tereny Wschodniej Galicji. Mieszkali

obok siebie, współpracowali i konku-

rowali, ale też wiązali się w mieszane

(podział był dość prosty – synowie

otrzymywali tożsamość narodową

po ojcu, a córki – po matce) pod

względem narodowym i religijnym ro-

dziny, rodzili dzieci. Współistnieli Po-

lacy i Ormianie, zasymilowani Żydzi

i ortodoksi, spolonizowani Niemcy-

katolicy i Niemcy-protestanci, Rusini

obrządku wschodniego i „polityczni

Polacy pochodzenia ruskiego”. Kwe-

stia tożsamości narodowej nie była

określeniem dla tej wspólnoty.

Co prawda, w przypadku Rusi-

nów ten spokój od połowy XIX wieku

był naruszany przez walkę dwóch

„narodowych” obozów, które z jed-

nej strony przekonywały, że Rusini

są częścią wielkiego narodu ruskie-

go (czytaj – rosyjskiego), a druga

tych wydarzeń mogą panować takie

takich tragedii jak w byłej Jugosławii.

lekarzy, jako potencjalnych zdrajców

Dwudziestolecie międzywojen-

strona – że Rusini – to Ukraińcy. Tę

nastroje. Ale bądźmy realistami:

Co nie oznacza, że problemu nie ma.

i kolaborantów z sowietami.

ne doprowadziło do zaostrzenia

walkę w różnych okresach aktywnie

mówimy o kilku milionach, nie da się

Na Ukrainie nie możemy uporać się

Jednym z najbardziej maka-

kwestii narodowościowej. Ukraińcy,

wspierały elity polskie bądź admini-

rozwiązać w taki sposób problemu.

z tą kwestia już od ponad dwudziestu

brycznych fragmentów wojny w sen-

Żydzi i inne mniejszości traktowane

stracja austriacka. Dopóki wszyscy

Jak będziemy z nimi współistnieli,

lat. Im dalej trwa ta bezsilność, tym

sie nienawiści między narodami stała

były w Polsce niesprawiedliwie, ale

byli poddanymi jednego „najjaśniej-

gdy ta część Donbasu powróci do

wyższą cenę płacimy. Pamiętamy,

się „rzeź wołyńska”. I nie tylko przez

również w Czechosłowacji, na Wę-

szego cesarza”, szczególnych pro-

Ukrainy? Jak z nielojalną i wrogą

jak w pierwszych dniach wołano na

jej zwierzęcą brutalność, ale przez

grzech, Rumunii i innych państwach.

blemów nie było. Problemy pojawiły

wspólnotą, czy jak z częścią – spe-

lwowskim Majdanie: „Kto nie skacze,

to, że po obu stronach zginęła masa

Wszystko to dało się we znaki bardzo

się, gdy rozpoczęła się prawdziwa

cyficzną i szczególną – ale jednak

ten jest Moskalem”. Jednak bardzo

niewinnych ludzi, znaczna część z

szybko. W 1939 roku, gdy wybuchła

walka o utworzenie państw narodo-

częścią ukraińskiego politycznego

szybko pojawiła się niezręczność, bo

których miała problemy z narodową

II wojna światowa, tysiące byłych

wych. Wraz z początkiem „wielkiej

narodu?

ponad połowa kijowskiego Majdanu

tożsamością. Nie mówiąc o tym,

Rusinów poszło na front i tam trafi-

wojny” społeczność galicyjska po-

Aby dać odpowiedź na te pyta-

odpowiadała typowym cechom „Mo-

że dla wielu z nich była to kwestia

li do niewoli jako polscy żołnierze.

dzieliła się na trzy wielkie, wrogie

nia, należy sobie najpierw uświado-

skala”: mówiła po rosyjsku, wyrosła

najważniejsza. Nacjonaliści, którzy

Ale z niewoli wychodzili już jako

względem siebie narody – Ukraiń-

mić, że Ukraina „od Sanu do Donu”

w rosyjskiej kulturowo-historycznej

wtedy starali się oczyścić „etnicz-

Ukraińcy. Wielu z nich w 1941 roku

ców, Żydów i Polaków. Początkowo

potrzebna jest jedynie dwóm gru-

tradycji, nie koniecznie czciła Ban-

nie ukraińskie ziemie” od Polaków,

przekroczyło granicę sowiecko-nie-

ramię w ramię walczyli w armii cesar-

pom Ukraińców – oligarchom i na-

derę itd.

nie przypuszczali, że przyjdzie im

miecką w mundurach hitlerowskich

skiej przeciwko armii carskiej. Przy

cjonalistom. Za tę „ideę fixe” pierwsi

Podobnie sytuacja ma się z

identyfikować się z Polską podczas

batalionów „Roland” i „Nachtigal”.

czym przedstawicieli tego samego

płacą państwowymi pieniędzmi, a

uczestnikami ATO (operacji antyter-

ucieczki na Zachód przed sowieta-

Zresztą, wtedy Niemcy wyróżnili tę

narodu – Rusinów – zaczęto odróż-

drudzy – życiem swoim i innych. A

rorystycznej). Ale jest to jedynie frag-

mi. Wielu ludziom, którzy uważali

grupę Ukraińców jako cywilizacyjnie

niać według lojalności: rusofile trafili

my wszyscy jesteśmy zakładnikami,

ment tzw. kwestii narodowej. Bo kim

się za Ukraińców życie uratowało

wyżej stojących niż ci zza Zbrucza.

do Talerhofu, a Ukraińcy w mundu-

zmuszonymi do płacenia wysokiej

są ci ludzie, stojący po przeciwnej

to, że w papierach byli zapisani jako

Istniało nawet określenie „Ukrainiec

rach austriackich mężnie walczyli

ceny – brak środków budżetowych,

stronie barykady. W retoryce mediów

Polacy – polityczni Polacy. Do dziś

pochodzenia aryjskiego”. Część tych

przeciwko Ukraińcom w rosyjskich

brak perspektyw i zmarnowane po

ukraińskich, urzędników i wojsko-

i na Ukrainie, i w Polsce, a również

aryjskich Ukraińców w mundurach

mundurach. Później, podczas wojny

mobilizacji zdrowie i życie. Będzie-

wych często słyszymy: zginęło tyle

w USA i Kanadzie mieszkają po-

policji pomocniczej wzięła udział w

polsko-ukraińskiej,  przedstawiciele

my zakładnikami dopóki nie zro-

„Ukraińców”, lub zostało zniszczo-

tomkowie rodziców, z których jedno

wymordowaniu Żydów, których jesz-

byłej wspólnoty zaczęli walczyć prze-

zumiemy jednego: naród ukraiński

nych tyle a tyle „terrorystów i sepa-

było Polakiem, a drugie – Ukraiń-

cze przed dwudziestoma laty uważali

ciwko sobie. Otóż najpewniej według

możliwy jest jedynie jako pojęcie

ratystów”. Otóż „separatyści i terro-

cem. Zresztą w okresie sowieckim

za partnerów w życiu politycznym

kryteriów politycznych, a nie narodo-

polityczne, a Ukraina – jako pań-

ryści” (oddzielmy ich od rosyjskich

te problemy stały się nieaktualne,

we wrogim względem obydwu na-

wych, znaczna część ówczesnych

stwo demokratyczne, gdzie interesy

najemników) nie są już „Ukraińcami”,

ponieważ akcentowanie swej naro-

rodów państwie polskim. Z czasem

Rusinów wcale nie chciała stawać

każdej wspólnoty (nawet najmniej-

tzn. częścią narodu – politycznego

dowości uważane było za przejaw

ta więź powtórzy się w okresie na-

się Ukraińcami. Politycznych Ukra-

szej, nawet nielojalnej) powinny być

narodu ukraińskiego? Wykreśliliśmy

nacjonalizmu, a większość ludzi wo-

cjonalistycznego ruchu partyzanc-

ińców wyśmiewano przysłowiem:

usłyszane i szanowane. Jedynie tak

ich ze swych szeregów i zapisaliśmy

lała określać siebie jako „my wszy-

kiego. Wielu Żydów było lekarzami

„Mama – Polka, tata – Niemiec, a ja

możliwe jest zakończenie tej stulet-

do narodu rosyjskiego, do narodu nie-

scy sowieccy”.

w oddziałach UPA – ratowali życie

jestem Ukrainiec”. Polsko-ukraińska

niej wojny.

określonego? Na czym miałoby więc

Kwestia narodowej odmienności

i pomagali żołnierzom walczącym z

wojna we Lwowie zakończyła się

polegać „zwycięstwo w Donbasie”?

powróciła już w okresie przebudo-

hitleryzmem. Gdy Armia Czerwona

pogromem Żydów, których Polacy

Wybić, zagłodzić, wypędzić z terenu

wy – rozpadu ZSRR i Układu War-

przybliżyła się do terenów, gdzie

Artykuł w języku ukraińskim ukazał się

na portalu ZAXID.NET

podejrzewali o brak lojalności i w

tych wszystkich ludzi? Nie wyklu-

szawskiego. Na szczęście w Europie

działała UPA, powstańcy po prostu

11 grudnia 2014 roku

sympatiach proukraińskich.

czam, że wśród części uczestników

Wschodniej nie doprowadziło to do

rozstrzelali większość żydowskich