16

Przegląd wydarzeń

18–31 marca 2014 nr 5 (201) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

korespondencje spod Ostrej Bramy”

Zainteresowanie we Lwowie tematyką wileńską na łamach prasy ma długą tradycję. W 1919 r. w „Gazecie Lwowskiej” pojawiła

się rubryka „Korespondencje spod Ostrej Bramy” zaznajamiająca lwowskiego czytelnika z wydarzeniami rozgrywającymi się

w Wilnie. Obydwa miasta, odległe od siebie o 550 km, w tamtym okresie łączyło wiele wspólnego jako dwa główne ośrodki kultury

polskiej położone na wschód od Warszawy.

wie drukowane w obydwu językach.

MICHAŁ PIEKARSKI

W niektórych zresztą kościołach nie

W Wilnie zresztą także intereso-

zachodzi w ogóle potrzeba odprawia-

wano się Lwowem. W 1919 r. pisano

nia mszy św. w języku państwowym.

w „Gazecie Lwowskiej”: „Wilno wie

Należy dodać, że duża część kościo-

dużo o Lwowie, zna dzieje jego bo-

łów przetrwała w czasach sowieckich

haterskiej obrony, komentuje je czę-

dzięki właśnie polskim wiernym.

sto i serdecznie w swoich gazetach.

Polacy z Wileńszczyzny chętnie

Wilno poczuwa się jakby do pewnej

działają w szeregu zespołów tanecz-

solidarności ze Lwowem”. Dodawa-

nych i śpiewaczych (m.in. w liczącym

no, że oba miasta, „mimo zasadni-

100 osób zespole „Wilia” oraz „Wi-

czych różnic, mają wiele wspólnego,

leńszczyzna”), zespołach teatralnych

a przede wszystkim wspólną chęć

(m.in. Polskim Studium Teatralnym

upartego wytrwania wśród wszyst-

prowadzonym przez Lilię Kiejzik).

kich burz i gromów…”

Dla polskiej społeczności na Wi-

Także dzisiaj warto przybliżyć

leńszczyźnie charakterystyczna jest

Czytelnikowi „Kuriera Galicyjskiego”

duża liczba przedstawicieli młodego

tradycje Wilna i Wileńszczyzny – re-

pokolenia, już w domu rodzinnym za-

gionu, w którym polskość zachowa-

znajomionego z ojczystym językiem

na została zdecydowanie najlepiej

i tradycjami.

wśród wszystkich ziem nie znajdują-

cych się już w granicach Polski.

Problemy

Pomimo liczebności, istnieniu

tak wielu szkół i organizacji Polacy

Stan liczebny

Zgodnie z ostatnim spisem z

wciąż muszą zmagać się z władza-

2011 r. liczba Polaków w Republice

mi Republiki Litewskiej zmierzający-

Litewskiej wynosi ponad 200 tys.

mi do ograniczenia stanu posiadania

(Republika Litewska liczy niecałe 3

i przymusowej asymilacji. Do najistot-

mln mieszkańców), stanowiących

niejszej kwestii w tej sprawie należą

po Litwinach najliczniejszą naro-

niekończące się problemy związane

Stan liczebny Polaków w Republice Litewskiej

dowość w kraju (kolejne liczebnie

ze zwrotem ziemi zagrabionej wcze-

narodowości to: Rosjanie, Białoru-

śniej przez Sowietów. W latach 90. w

widokiem z boiska na wieże wileńskich

pod nazwą „Czerwony Sztandar”),

Rodziny i Dziecka) w Kowalczukach.

sini i Ukraińcy). Polacy zamieszkują

Republice Litewskiej przeprowadzo-

kościołów), Szkoła Średnia im. J.

„Tygodnik Wileńszczyzny”, „Maga-

Instytucje są utrzymywane w całości

głównie tereny Wileńszczyzny, na

na reprywatyzacja nie objęła bowiem

Lelewela na Antokolu poszczycić się

zyn Wileński”, kwartalnik „Znad Wilii”

z budżetu samorządu rejonu wileń-

którą składają się przede wszystkim:

Wileńszczyzny, ziemia zaś stała się

może jeszcze przedwojennymi trady-

i in. Działa nadająca codziennie pol-

skiego zarządzanego w większości

miasto Wilno, rejon wileński, rejon

„ruchomością” i możliwe było jej

cjami, Szkoła Średnia im. Szymona

ska rozgłośnia radiowa Radio znad

przez Polaków. Podczas ostatnich

solecznicki, rejon trocki i rejon świę-

„przeniesienie” z głębi kraju w oko-

Konarskiego na Pohulance – znanym

Wilii, odbierana w promieniu 100 km

wyborów AWPL pokonała próg wy-

ciański. Najwięcej Polaków mieszka

lice Wilna. W ten sposób doszło do

teatrem szkolnym „Szkic”,  Szkoła

wokół Wilna.

borczy i dziś współtworzą koalicyjny

w samym Wilnie, w 2001 r. osiągając

zasiedlenia terenów Wileńszczyzny

Średnia im. Władysława Syrokomli

rząd Algirdasa Butkieviciusa. Politycy

liczbę ponad 100 tys. – prawie 20%

przybyszami z głębi Litwy – często

na Śnipiszkach – Dziecięcym Zespo-

polscy objęli m.in. stanowiska 1 mini-

Kościół

mieszkańców miasta. Zgodnie z tymi

na niezwróconej Polakom ziemi (stąd

łem Pieśni i Tańca „Wilenka”, Szkoła

Polacy Wileńszczyzny są znani

stra i 6 wiceministrów.

danymi w Wilnie liczącym ponad 500

Litwini w rejonie wileńskim stanowią

Średnia im. Józefa Kraszewskiego w

jako najaktywniejsi wierni archidiece-

AWPL organizuje także wiele

tys. mieszkańców co piąty miesz-

obecnie już 30% mieszkańców). Po-

Nowej Wilejce (obecnie w granicach

zji wileńskiej. W obecnych (rozsze-

akcji konsolidujących polskie spo-

kaniec jest narodowości polskiej. W

lacy chcąc odzyskać własną ziemię

Wilna) – I miejscem w najnowszej

rzonych) granicach Wilna msza św.

łeczeństwo w obronie zachowania

rejonie wileńskim Polacy stanowią

muszą domagać się tego w sądzie,

edycji konkursu „Najlepsza szkoła –

w języku polskim odprawiana jest w

polskości, zwłaszcza w obliczu niere-

ponad 60% mieszkańców, w rejonie

lecz zwrot nie jest możliwy, gdy zie-

najlepszy nauczyciel”. Za to do naj-

18 kościołach, z czego w 5 na Sta-

spektowania unijnych praw mniejszo-

solecznickim – 80%. Są też na Litwie

mia została przekazana komu inne-

większych w Wilnie należy powstała

miejscowości, w których liczba Pola-

mu. Do kolejnych problemów należą:

w latach 90. w dzielnicy Wierszuliszki

ków osiąga 90% mieszkańców. Poza

utrudnianie w powstawaniu większej

Szkoła Podstawowa i Gimnazjum im.

Wileńszczyzną Polacy stanowią już

liczby polskich grup przedszkolnych,

Jana Pawła II, do której uczęszcza

poniżej 1% mieszkańców innych re-

plany zamykania części szkół pol-

ponad 2000 uczniów (po 4 lub 5 klas

jonów i miejscowości (w tym 5 tys.

skich i pozostawiania wyłącznie litew-

równoległych). W zakresie szkolnic-

Polaków na Kowieńszczyźnie). Na-

skich, karanie właścicieli domów za

twa wyższego od 2007 r. funkcjonuje

leży dodać, że na terenie Republiki

umieszczanie dwujęzycznych (litew-

w Wilnie Filia Wydziału Ekonomicz-

Litewskiej znajduje się jedynie część

skich i polskich) napisów (np. z nazwa-

no-Informatycznego Uniwersytetu w

historycznej Wileńszczyzny – czyli

mi ulic), a nawet karanie prywatnych

Białymstoku.

dawnego województwa Wileńskiego

polskich przewoźników za umiesz-

– od 1939 r. podzielonego pomiędzy

czanie podwójnych nazw miejscowo-

Organizacje i partie

Litwę i Białoruś.

ści na autobusach czy busach. Przy

Od 1990 r. działa stowarzyszenie

wszystkich tych kluczowych sprawach

Związek Polaków na Litwie. W 1994

kwestia pisowni nazwisk (aby pisać je

r. podczas zjazdu Związku powołano

Edukacja

W 2000 r. na Wileńszczyźnie

w dokumentach zgodnie z ortografią

także Akcję Wyborczą Polaków na

działały 123 szkoły z polskim języ-

polską, a nie litewską) – najczęściej

Litwie (AWPL), której prezesem od

Szkoła średnia im. Szymona Konarskiego w Wilnie

kiem nauczania (łącznie ze szkołami

zresztą poruszana przez dziennika-

1999 r. jest Waldemar Tomaszewski

dwujęzycznymi). Obecnie ich liczba

rzy z Polski – jest dla Polaków z Wi-

rówce Wileńskiej. W mieszczącym

ści narodowych przez Republikę Li-

(obecnie jeden z europosłów Litwy

jest mniejsza ze względu na reorga-

leńszczyzny problemem o wiele mniej

się na ul. Dominikańskiej monumen-

tewską, zmierzającą do zmniejszenia

w Parlamencie Europejskim). Obec-

nizację szkolnictwa (wiele mniejszych

istotnym. Co bowiem po poprawnie

talnym kościele św. Ducha wszystkie

liczby polskich szkół oraz ogranicze-

nie do AWPL należy 1212 członków.

szkół jednak uratowano tworząc filie

zapisanym nazwisku, gdy niezwróco-

msze odprawiane są wyłącznie w

nia używania języka polskiego jako

Rada Naczelna składa się z 20 osób.

większych placówek).

na jest należąca do przodków ziemia,

języku polskim. Poza Wilnem msza

wykładowego w polskich szkołach.

AWPL wygrywa w kolejnych wybo-

W Wilnie wśród szkół z polskim ję-

a dzieciom grozić ma wynarodowienie

św. w języku polskim odprawiana

W 2001 r. rozpoczął działalność

rach samorządowych w rejonie wi-

zykiem nauczania znajduje się 6, w któ-

w litewskiej szkole (gdy okoliczna pol-

jest w 50 kościołach Wileńszczyzny.

Dom Polski w Wilnie, wybudowany

leńskim i solecznickim. Posiada swo-

rych uzyskać można maturę – 4 szkoły

ska szkoła może zostać zamknięta)…

Dla zachowania szacunku dla wier-

na koszt państwa polskiego, będący

ich przedstawicieli także w rejonie

średnie (z klasami 1-12) i 2 gimnazja, a

Wszystko to stoi w sprzeczności

nych i liturgii także w większe święta

siedzibą licznych organizacji oraz po-

trockim, święciańskim, szyrwinckim,

także 7 szkół niższego szczebla (pod-

z prawami gwarantowanymi przez

w wielu kościołach wierni narodowo-

siadający w okazałym budynku ho-

w Wisagini oraz 9 radnych w Samo-

stawowych lub początkowych). Działa

Unię Europejską, jednak jak już pisa-

ści polskiej mają zagwarantowane

tel, restaurację, księgarnię, a także

rządzie miasta Wilna. Działalność sa-

również Wileńska Szkoła Technologii,

liśmy na łamach KG – „Unia Europej-

osobne (niezależnie od litewskich)

salę widowiskową, w której odbywa

morządowa AWPL w obejmuje wiele

Biznesu i Rolnictwa. Większość szkół

ska sama z siebie nic nie naprawi”.

godziny odprawiania Pasterki i liturgii

się szereg imprez – od przesłuchań

inicjatyw społecznych – od 2004 r.

funkcjonuje już od ponad 50 lat (czyli

Dlatego Polacy z Wileńszczyzny wal-

zespołów polskich przedszkoli po

Wielkiego Tygodnia. Podczas mszy

działa Centrum Dziennego Pobytu

działały już w czasach sowieckich).

czą o swoje z determinacją i postawą

św. księża nie czynią też żadnych

spektakle operowe. W Wilnie wyda-

Osób Niepełnosprawnych w Nie-

Każda też ma swoją specyfikę. Naj-

godną podziwu, nie oglądając się za

wtrętów w języku państwowym, zaś

wanych jest szereg gazet w języku

menczynie (rozbudowane w 2013 r.),

bliżej Starówki znajduje się gimnazjum

każdym razem czy nadejdzie pomoc

informacje duszpasterskie i ulotki roz-

polskim – ukazujący się od 1953 r.

w 2011 r. otwarto dom samotnej mat-

im. Adama Mickiewicza (z pięknym

z Warszawy.

dawane w kościołach są sprawiedli-

„Kurier Wileński” (w czasach ZSRR

ki (Ośrodek Interwencji Kryzysowej