12

Przegląd wydarzeń

18–31 marca 2014 nr 5 (201) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

kaziukowe opowieści

Kiedyś najważniejsza była procesja ku czci św. Kazimierza – mieszkańcy Wilna wysypywali się na staro-

miejskie uliczki, żeby uczcić królewicza. Zmieniały się czasy, okres zaborów, zakazy i rusyfikacja zmodyfi-

kowały święto: odpust św. Kazimierza zamieniał się coraz bardziej w święto handlowe. Ale to też niepokoiło

władze, więc Kaziuk poszedł sobie spod katedry na plac Łukiski. Przetrwał okres radziecki skromnie orga-

nizowany przez miejscowych Polaków na Rynku Kalwaryjskim. Od kilku lat święto przejęte przez Litwinów

stało się jedną z największych handlowych atrakcji Wilna.

bracht wystąpili w strojach ze strzy-

one słowa króla wielkiego Salomo-

BEATA KOST

żonego karmazynu.

na: Jestem śmiertelny człowiek, po-

tekst i zdjęcia

W 1483 roku coraz bardziej zapa-

dobny wszystkim, z ziemi urodzony,

dający na płuca Kazimierz wyjechał

Jak dawniej, w pierwszą sobotę

temże tchnę powietrzem co i dru-

do Wilna. Mimo postępującej gruźlicy

po św. Kazimierzu na jarmarku w sto-

dzy i także na ziemię wyrzucony;

sprawnie wykonywał powierzone mu

licy i okolicznych miasteczkach rze-

pierwszy głos mój jako i wszyscy

obowiązki. Zmarł w Grodnie 4 marca

mieślnicy, piekarze i artyści wysta-

wypuściłem płacząc i żaden z kró-

1484 roku mając 26 lat. Przedwcze-

wiają rękodzieło i przysmaki. Kaziuk

lów inakszego rodzenia nie miał”. W

sna śmierć przerwała drogę do koro-

to najbardziej znany i barwny jarmark

połowie XVIII wieku w opisie Jakuba

ny młodego zasłużonego królewicza.

wileński z tysiącami straganów, na

Marciszewskiego czytamy, że już

Mimo braku oficjalnego zatwierdze-

których znaleźć można przysmaki,

jako dziecko królewicz odznaczał się

nia kult Kazimierza rozwijał się bar-

wyroby rzemieślnicze i dewocjonalia.

niezwykłą pobożnością, a za jego

dzo szybko. W roku 1602 Kazimierz

Słynny jarmark w Wilnie zawdzięcza

łóżeczkiem królewska para rodzi-

Jagiellończyk wyniesiony został na

swoje istnienie wnukowi Władysława

cielska znajdowała rózgi, którymi się

ołtarze. Ogłoszono go patronem

Jagiełły – Kazimierzowi. Za narodzi-

biczował i zakrwawione łańcuszki do

Litwy i Polski (Korony). Dziś przy

ny jarmarków kaziukowych niektórzy

pętania ciała. Jako dorosły młodzie-

grobie królewicza, który złożył ponoć

miłośnicy Wilna uważają dzień, w

niec nosił włosiennicę i zawzięcie

śluby czystości, bo jak pisał Czech

którym podczas uroczystości oznaj-

pościł. Postami wysuszony królewicz

Franciszek Tanner „wolał umrzeć niż

miono ludowi Wilna o kanonizacji

widywany był w jasnej poświacie „z

grzech nieczystości popełnić” można

królewicza Kazimierza.

Bogiem swoim i Najświętszą Panną

wysłuchać opowieści o cudach, ła-

wesoło rozmawiający”. Opisywano

skach doznanych za jego wstawien-

gorące ekstazy Kazimierza, w trak-

Kazimierzu przewyborny…

nictwem. Wizerunek św. Kazimierza

Choć Kazimierz został wyniesio-

cie których „topniały marmury, paliły

jako ideału władcy, patrona rycerstwa

ny na ołtarze dwa lata wcześniej, ra-

się lody i śniegi przed kościołami”.

walczącego o dobro Rzeczypospoli-

dosne święto kanonizacyjne odbyło

Żywoty wszak pisano do podziwia-

tej (miał się ukazywać dowódcom

się Wilnie dopiero 4 marca 1604 r.

nia, nie do naśladowania, miały wy-

przy okazji wielkich bitew), opiekuna

Tego dnia wielka procesja, w której

eksponować cechy nadprzyrodzone

dynastii Jagiellonów stawał się coraz

uczestniczyli przedstawiciele wszyst-

świętego i przysłonić cechy zwyczaj-

popularniejszy w kolejnych epokach.

kich stanów zmierzała z katedry

ne.

Liczne cuda i uzdrowienia za sprawą

wileńskiej do kościoła św. Stefana,

Tymczasem zwyczajny Kazi-

św. Kazmierz, obraz z katedry wileńskiej

wstawiennictwa świętego utwierdzały

a sakralnym uroczystościom towa-

mierz był dobrze wykształcony, poza

sławę królewicza.

młodego królewicza, utrwalając nie-

nie rządził w Polsce, podczas poby-

rzyszyła zupełnie świecka oprawa:

polskim biegle posługiwał się ję-

*

zwykłą pobożność.

tu króla-ojca na Litwie usprawniając

zgiełk był jak na odpuście, zgrzytały

zykiem niemieckim i łaciną. Jako

Takoż ludzie, co żyli w tym

Zanim – jak podawały źródła –

kwestie bezpieczeństwa i system

koła furmanek i wozów drabiniastych,

trzynastolatek wziął udział w wypra-

cierpliwym kraju,

wzgardził władzą, ojciec widział w

sądownictwa. Zasłynął ze swej do-

piały koguty, śpiewały ptaki, dzwoniły

wie na Węgry, miał objąć tam tron

Nieodmienną serdeczność

Kazimierzu swego następcę. Przy-

broczynności, nazywano go obrońcą

kościelne dzwony, wielu pielgrzymów

podczas buntu przeciwko królowi

mieli w obyczaju

i przybyszy chciało się pożywić. Za-

l na przekór nauce zdrad, krzywd

pewne dużym powodzeniem cieszyły

i uśmierceń,

się tego dnia wileńskie stragany.

Obdarzali się wzajem kaziukowym

„Winowajca” uroczystości, uro-

sercem.

dził się 3 października 1458 w Kra-

Wędrówkę kaziukową zacząć

kowie, jako drugi syn Kazimierza

wypada od miejsca, gdzie spoczął

Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszan-

ki. Rakuszanka, nazywana matką

święty królewicz. W katedrze wileń-

królów, urodziła poza Kazimie-

skiej w kaplicy św. Kazimierza zoba-

czymy relikwiarz i najbardziej znany

rzem jeszcze dwanaścioro dzieci.

wizerunek Jagiellończyka. Królewicz

Przekazy historyczne powtarzają,

ma na nim trzy ręce: legenda gło-

że wychowywano go w surowych

si, że malarz chciał poprawić układ

warunkach. Opiekę nad królewski-

prawej ręki/dłoni królewicza, malu-

mi dziećmi sprawował ksiądz Jan

jąc nową i zamalowując starą. Ale

Długosz. Kapłan cenił Kazimierza

„stara” wciąż wychodziła spod farby.

najbardziej z całego rodzeństwa,

Uznano to za sprawę nadprzyrodzo-

co nie przeszkadzało mu traktować

ną i królewicz na zawsze pozostał z

rózgą przyszłego świętego jak całą

trzecią ręką. Wiadomo też, że pod-

resztę królewskich latorośli.

czas ekshumacji zwłok Kazimierza

Popularność św. Kazimierza

przed kanonizacją znaleziono w

w epoce baroku przyczyniła się do

trumnie nienaruszone ciało świętego.

powstania wielu przerysowanych

Przy głowie na pergaminie miał wypi-

opisów Kazimierza, jeszcze bardziej

sany hymn do Matki Bożej „Omni die

ubarwianych w kolejnych okresach.

dic Mariae” („Póki żyje niech Maryję

Nasz wileński święty miał być czło-

co dzień wielbi dusza”).

wiekiem, który lekceważył swój stan

W kaplicy św. Kazimierza polska

i pochodzenie. Piotr Skarga w „Ży-

„Wilia” – koncert na placu Ratuszowym

przewodniczka z Wilna opowiada o

wotach Świętych” podawał, że straż

Kazimierzu, nawiązuje do Kaziuka,

Maciejowi Korwinowi. Wrażliwy chło-

uczany do rządzenia uczestniczył w

biedaków i ubogich. Był przy tym

królewska odnajdywała go po no-

który rozgościł się na kilku głównych

pak został brutalnie wprowadzony

pracach rady koronnej. Kiedy Litwa

urodziwym mężczyzną. Piękny „jak

cach modlącego się pod zamknię-

ulicach Wilna. Dowiedzieliśmy się,

w sam środek zbrojnego konfliktu.

zażądała od Polski osobnego wład-

anioł” – zachwycał się jego urodą

tymi drzwiami kościołów: „Pierwej

że właściwie przy każdym straganie

Wyprawa, podczas której zderzył się

cę dla księstwa, magnaci litewscy

poseł wenecki Ambrogio Contarini,

się człowiekiem, wszystkim ludzkim

z palmami można mówić po polsku.

z buntami, napadami, morderstwami

wskazywali właśnie na kandydaturę

kiedy podczas uroczystości dwaj

nędzom i przygodom podległym

Tworzeniem przepięknych wileńskich

pozostawiła trwałe ślady w psychice

Kazimierza. Młody królewicz spraw-

królewscy bracia Kazimierz i Jan Ol-

uznawał a niźli królewiczem; i mówił