9

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 18–31 marca 2014 nr 5 (201)

jaw, zrozpaczony rycerz popełnia

„Odtąd zaczyna się jej pochód

DAMSKI LWÓW

harakiri.

tryumfalny po świecie”. We Lwowie

Krytyka podkreślała, że charakte-

Japonka we Lwowie

zespół pokazał tragedię japońską

rystycznie budowany dramat japoń-

„Gejsza i rycerz” (Sada grała za-

ski mogła uratować tylko genialna

kochaną gejszę, japońską damę

artystka. Treść dramatu „pierwotna,

kameliową) oraz tragedię „Kesa”.

Dokładnie 112 lat temu, w marcu 1902 zdarzyła się we Lwowie

uboga i naiwna”, dzięki aktorstwu

Bohaterem tej drugiej jest powra-

Sady zamieniła się we wstrząsają-

cający z wojny rycerz (zagrał go

„sensacja egzotycznej natury”: do miasta zjechał teatr japoński

cą, prawdziwą opowieść o uczuciu.

Kawakami), który zastaje swoją

Jej występy cieszyły się ogromnym

ukochaną jako żonę innego męż-

z wielką tragiczką Sadą Yacco. Sensacja była tym większa, że

powodzeniem w Europie będąc waż-

czyzny. Dziewczyna obiecuje wyjść

nym wydarzeniem teatralnym. Moda

za rycerza, gdy ten zabije męża.

Sada była pierwszą kobietą występującą w teatrze japońskim

na Japonię, wcześniej reprezentowa-

Rycerz godzi się na taki warunek.

od połowy XVIII wieku.

na głównie przez sztukę, przeniosła

W nocy dokonuje zabójstwa. Jed-

się na teatr. W 1904 we Lwowie za

nak ofiarą stała się dziewczyna:

Sada Yacco (Sadayakko ) żyła

czasów dyrekcji Tadeusza Pawlikow-

Japonka kochając swojego męża

w latach 1876–1946. W teatrze gra-

skiego wystawiony został dramat

postanawia dać się zabić zamiast

ła pod pseudonimem, jej prawdziwe

Takeda Izumo „Terakoi, czyli wiejska

niego. Kiedy pomyłka wychodzi na

imię brzmiało Okuma Sada bądź

szkółka”. W 1908 roku do Lwowa

Sada Koyama. Pseudonim przybrała

przyjechała „japońska laleczka”, ak-

podczas występów w USA w 1899

torka Hanako z zespołem. 20 i 22

roku. Reprezentowała nurt teatralny

maja 1908 roku zespół wystąpił w

shimpa (czyli „nowa fala” łącząca

Teatrze Miejskim we Lwowie, a 21

tradycje teatru kabuki i teatru euro-

maja w Stanisławowie. Pod wraże-

pejskiego). Nazywaną ją japońską

niem Hanako Juliusz Tenner napi-

Eleonorą Duse. Urodziła się w wie-

sał do lwowskiego tygodnika „Nasz

lodzietnej rodzinie, jako trzynasta

Kraj” esej „Kilka myśli o nowoczesnej

córka Okumo Hisajiro, tokijskiego

sztuce aktorskiej”. Nawiązał w nim

właściciela lombardu. Ojciec zban-

do występów Sady Yacco i jej męża

krutował kiedy Sada miała siedem

Kawakamiego sprzed sześciu lat. W

lat. Małą dziewczynkę adoptowała

tekście pisał m.in. o przewadze pier-

znana gejsza Hamada Kameyoshi.

wiastka pantomimicznego w teatrze

Sada wyrosła na niezwykle urodziwą

japońskim jako najważniejszej różni-

kobietę, dzięki przybranej matce sta-

cy pomiędzy aktorstwem japońskim

ła się wszechstronnie wykształconą

a europejskim.

i utalentowaną gejszą. Wtedy wła-

Sadę Yacco podziwiali Picas-

śnie spotkała polityka japońskiego

so, Rodin, Gide, car Rosji Mikołaj

Itō Hirobumi, który stał się jej danna

II, prezydent USA McKinley i cesarz

(opiekun gejszy). Na jednym z przy-

Franciszek Józef. Także Puccini, dla

jęć w domu Hirobumi poznała aktora

którego stała się inspiracją i pierwo-

i komika Otojiro Kawakami, poślubiła

wzorem Madame Butterfly. I choć

go w 1891 roku.

znawcy teatru powiadają, że jako ak-

9 i 10 marca 1902 r. sławni Japoń-

torka ważniejsza była raczej dla Za-

czycy wystąpili we Lwowie w wielkiej

chodu, pewne jest, że Madame Sada

sali Colosseum przy ul. Słonecznej

Yacco wywoływała wielkie emocje

(obecnie ul. Kulisza), w której odby-

również w ojczyźnie – jako pierw-

wały się zazwyczaj imprezy cyrkowe

sza japońska kobieta wyzwolona,

i kabaretowe. Dzień później spektakl

która na scenie zagrała „jak mężczy-

japońskiego zespołu odbył się w Te-

zna”, jako gejsza, żona i kochanka,

atrze Miejskim w Krakowie. Pierwsza

właścicielka koncernu włókiennicze-

Plakat Alfredo Mullera z 1899

aktorka japońskiego teatru nowo-

go i założycielka szkoły i teatru dla

roku. Kunstbibliothek, Sta-

żytnego okrzyknięta została „mete-

dzieci w Tokio.

atliche Museen zu Berlin

orem japońskim”. Drobna i zwinna,

o wyrazistej twarzy i dużych oczach

przykuwała uwagę widza. Urzekła

teatromanów interpretacją aktorską.

Kisielewski. Kisielewski po raz pierw-

BEATA KOST

Na lwowianach, po raz pierwszy

szy zobaczył Sadę Yacco i jej męża

oglądających teatr japoński, wraże-

Otojiro Kawakamiego na scenie w

Japonka ta zasłynęła też jako

nie robiła mimika i ruch sceniczny.

Paryżu podczas Powszechnej Wy-

pierwsza znana gejsza w Europie,

„Artystka mimiką i gestem wywołuje

stawy w 1900 roku. Stał się wielkim

tancerka i aktorka trupy Otojiro Ka-

najsilniejsze efekty, a kiedy nadcho-

wielbicielem japońskiej sztuki teatral-

wakamiego, który prywatnie był jej

dzi chwila konania na scenie, Sada

nej, propagując ją na łamach prasy.

mężem. Lwowskie spektakle odby-

Yacco czyni to z taką ekspresją, z

Kiedy dwa lata później na trasie ob-

ły się w ramach polskiego tournée

takim łudzącym mistrzostwem na-

jazdu japońskiego zespołu znalazły

japońskiego zespołu teatralnego.

śladownictwa prawdziwego zgonu,

się polskie miasta, Kisielewski posta-

Poza Lwowem artyści wystąpili też

iż widzowie czują w sobie dreszcz

nowił przygotować widzów urządza-

w Krakowie, Łodzi i Warszawie. Za-

zgrozy. Twarz Sady Yacco blednie,

powiadana i opisywana w polskich

jąc prelekcję – 22 lutego 1902 roku

krzywi się w konwulsjach kurczo-

gazetach wizyta cieszyła się ogrom-

w sali kameralnej filharmonii war-

wych, wszystkie muskuły wyprężają

nym powodzeniem. W kraju entuzja-

szawskiej odbył się wykład o teatrze

się, źrenice przerażają obłędem.

stycznie reklamował ją Jan August

japońskim.

Wszystkie uczucia i cierpienia wyra-

żone są z nieznaną pełną pierwot-

ności potęgą, do jakiej teatr europej-

ski nie nawykł”.

Na łamach prasy krakowskiej

i lwowskiej pisano o karierze aktor-

skiej Sady: aktorką sceniczną zosta-

ła, jak podawano, przypadkowo.

Towarzyszyła mężowi podczas wy-

stępów trupy teatralnej w Ameryce.

Podczas występów w San Francisco

zachorował jeden z aktorów i Sada

zastąpiła go na scenie. Debiut sce-

niczny artystki stał się wielkim suk-

cesem. Sytuacja była wyjątkowa ze

względu na fakt, że w teatrze japoń-

skim występowali dotąd wyłącznie

Pablo Picasso „La danseuse Sada Yacco”

mężczyźni.

Lwowska prasa