21

www.kuriergalicyjski.com * Kurier galicyjski * 17–30 lipca 2012 nr 13 (161)

ZAMEK CZERNELiCKi

odkryty na nowo

Na początku lipca polsko-ukraińska grupa historyków z Uniwersytetu Jagiellońskiego

w Krakowie oraz architektów z Uniwersytetu Nafty i Gazu w Stanisławowie prowadzi-

Resztki herbu Pogoni nad

ła prace w ruinach zamku książąt Czartoryskich w Czernelicy na Pokuciu.

bramą

obecny i postępującą degradację,

MAGDA ARSENICZ

mogę powiedzieć, że za dziesięć

tekst i zdjęcia

– dwadzieścia lat prawdopodobnie

nie pozostanie z niego nic. Jest to

Czernelica – to urokliwa mała

wspólna pamiątka polsko-ukraiń-

miejscowość leżąca na wschodnim

ska, dlatego powinniśmy razem

Pokuciu, opleciona potokami i po-

starać się zadbać o jej zachowa-

bliskim Dniestrem, wyznaczającym

nie dla naszych wnuków. Dlatego

granicę z geograficznym Podolem.

jestem bardzo zadowolony z ser-

Pierwsze wzmianki o miejscowości

decznej współpracy, jaką udało się

pochodzą z 1440 roku, gdy stała się

nawiązać między ukraińskimi archi-

ona własnością rodu Buczackich,

tektami a krakowskimi historykami.

następnie przechodząc w ręce innej

Mam nadzieję, że efekty naszej

gałęzi tego rodu – Jazłowieckich.

pracy dotrą do szerokiego grona

W połowie XVII wieku władający

odbiorców zarówno jak w Polsce,

Czernelicą książę Michał Czarto-

tak i na Ukrainie i przyczynią się do

ryski zbudował tu zamek, który w

uratowania tego zabytku.

drugiej połowie XVII wieku odegrał

Opracowanie historii zamku w

ważną rolę jako jeden z najważniej-

Czernelicy jest pierwszym etapem

szych bastionów Rzeczypospolitej

prac, których podjęła się grupa hi-

na południowo-wschodnich kresach

storyków z Uniwersytetu Jagielloń-

państwa.

skiego. Zbierane są już materiały

Z działalnością księcia Micha-

do osobnego opracowania historii

ła Czartoryskiego oraz jego żony

miejscowości, stanowiącej ciekawy

Eufrozyny związana jest budowa

Ruiny zamku w Czernelicy z XVII wieku

przykład miasteczka kresowego, w

zamku oraz pobliskiego kościoła

którym przez prawie pięćset lat żyli

dominikanów. Księżna Eufrozyna

razem Rusini, Polacy, Żydzi oraz

wania lwowskiego Koła Konserwa-

– krajoznawczych są powtarzane,

oraz dokładny opis stanu współcze-

Czartoryska jest bohaterką miej-

inne narodowości. Dlatego za po-

torów Zabytków Galicji Wschodniej,

a wręcz kopiowane podstawowe in-

snego.

scowej legendy, zgodnie z którą,

średnictwem „Kuriera Galicyjskiego”

już wówczas zabiegającego o jego

formacje, często powielające błędy

Mamy jednak nadzieję, że wyda-

pod nieobecność męża, biorącego

zwracamy się z prośbą o pomoc w

ochronę. Starania te zostały prze-

poprzedników.

nie pełnej publikacji o zamku czer-

udział w wyprawie wojennej, miała

dotarciu do przedwojennych miesz-

rwane przez I wojnę światową, w

Pomysłodawcą i kierownikiem

nelickim przede wszystkim nagłośni

wdać się w romans z czernelickim

kańców miasteczka bądź ich rodzin.

trakcie której nieznacznie ucierpiał.

projektu prowadzonego obecnie

problem jego współczesnego stanu

chłopcem. Miłość ta miała tragicz-

Jeśli ktoś zechciałby podzielić się z

W II Rzeczypospolitej, w roku 1932

przez polsko-ukraińską grupę jest

i pilną potrzebę konserwacji, a być

ne zakończenie, według niektórych

nami wspomnieniami o przedwojen-

zamek w Czernelicy został wpisany

pochodzący z Czernelicy historyk,

może doczekamy się w przyszłości

wersji księżna zakończyła życie sa-

nej Czernelicy, lub posiada rodzinne

na listę zabytków województwa sta-

doktor Vitalij Nagirny, pracownik

jego renowacji.

mobójstwem, według innych, miała

dokumenty czy fotografie to będzie-

nisławowskiego. Po II wojnie świa-

Zakładu Historii Europy Wschodniej

Jak uważa kierownik projektu,

zostać zamurowana przez męża w

my wdzięczni za kontakt mailowy na

towej resztki budowli zaczęły ulegać

Instytutu Historii Uniwersytetu Ja-

doktor Vitalij Nagirnyy: – Zamek

podziemiach zamku.

adres:

coraz szybszej degradacji.

giellońskiego w Krakowie. Pracują-

czernelicki wymaga natychmiasto-

Legenda o tragicznym romansie

m.arsenicz@gmail.com

Obecnie zamek w Czernelicy

cy pod jego kierunkiem studenci hi-

wej ochrony. Obserwując jego stan

księżnej Eufrozyny nie jest jedyną,

znajduje się w całkowitej ruinie.

storii już od jesieni 2011 roku starają

związaną z czasami pierwszej Rze-

Ocalała w dużej części brama wjaz-

się odtworzyć pełną historię zamku

czypospolitej. Znane są legendy o

dowa, cztery bastiony oraz części

w Czernelicy, prowadząc w tym celu

podziemnym korytarzu, położonym

murów. Jednak, z roku na rok, ścian

kwerendy w archiwach i bibliotekach

między zamkiem a kościołem oraz

ubywa, część z nich jest powoli roz-

w Polsce i na Ukrainie.

o tajemnym przejściu łączącym za-

bierana, a część ulega naturalnemu

Projekt zakłada nie tylko opisa-

mek czernelicki z zamkiem w Ra-

niszczeniu.

nie historii zamku, ale także odtwo-

kowcu, znajdującym się ok. 12 km

Zamek do teraz nie doczekał się

rzenie jego pierwotnego wyglądu na

od Czernelicy.

pełnego, naukowego opracowania.

podstawie istniejących ilustracji oraz

W XIX wieku zamek czernelicki

W przewodnikach ukraińskich oraz

fotografii. Dla pełnego ocalenia za-

zaczął podupadać. Na przełomie XIX

popularnych stronach turystyczno

bytku niezbędna jest jednak szcze-

i XX wieku był obiektem zaintereso-

gółowa inwentaryzacja ruin. W tym

celu udało się nawiązać współpracę

z architektami z Uniwersytetu Nafty

i Gazu w Stanisławowie: doktor Ła-

rysą Poliszczuk oraz wykładowcą

tej uczelni Zenowijem Fedunkiwem,

będącym jednocześnie kierownikiem

działu ochrony zabytków obecne-

go obwodu iwano-frankiwskiego.

Architekci ukraińscy wraz z grupą

dziewięciu studentów z Wydziału Ar-

chitektury Uniwersytetu Nafty i Gazu

w  Stanisławowie,  przeprowadzili

inwentaryzację ruin zamku, której re-

zultaty pokażą szczegółowo obecny

stan zabytku.

Efektem współpracy historyków

i architektów będzie publikacja w

językach polskim i ukraińskim,

obejmująca historię zamku, próbę

Dr Vitalij Nagirny (UJ) i Zenon Fedunkiw, kierownik archi-

ukazania jego pierwotnego wyglądu

Prace przy bramie wjazdowej

tektów