7

www.kuriergalicyjski.com * Kurier galicyjski * 17–30 lipca 2012 nr 13 (161)

zurach skoncentrowała się czwarta

Janów na Podolu – zachwyt i smutek

część powierzchniowych wód w Pol-

sce, zaczęliśmy od wody. Zapozna-

liśmy się ze stacjami oczyszczania

O Janowie na Podolu nie ma za dużo informacji ani w internecie, ani w Słowniku

wody w Olsztynie oraz Mikołajkach,

rozmawialiśmy z założycielami Fun-

Geograficznym z 1893 roku. Mała wioska w obwodzie winnickim zwróciła na siebie

dacji Wielkich Jezior Mazurskich,

uwagę tylko dzięki gościom z Polski – państwu Arcinowskim. Jeden z ich przodków

odwiedziliśmy „Eko-Marinę”, prze-

płynęliśmy kaskadą jezior, wzięli-

miał zapisane w metryce, że urodził się w Janowie na Podolu.

śmy udział w konferencji prasowej

maskulińskiego leśnictwa. Wędro-

waliśmy statkiem po lądzie przez

groby rodziny zjechało się około 200

JERZY WóJCICKI

Kanał Elbląski. Ta niezwykła atrak-

osób. Ale to tylko na jeden dzień...” –

tekst i zdjęcia

cja – wynalazek niemieckiego inży-

gorzko kontynuuje przewodnik.

niera – wcześniej była ważną arterią

11 lipca 2012 roku Arcinowscy

Perfidia, z którą czerwoni znęcali

wodną dla lokalnych mieszkańców.

(dziś mieszkają w Szczytnej na

się nad kościołem rzymsko-katolic-

Teraz jest atrakcją dla turystów. Kie-

Dolnym Śląsku) po drodze na Ber-

kim w Janowie rzuca się w oczy ze

dy statek nagle wychodzi z wody i

dyczów zdecydowali się wpaść na

wszystkich stron. Podłogę pomalo-

płynie wśród łąk – czuję się jak baj-

chwilę do tej miejscowości, by zna-

wano w jaskrawe kolory dla grania w

ce z Polesia. Właśnie poleskiej, bo

leźć jakieś ślady przebywania tam

koszykówkę, klasztor franciszkanów

przyroda w warmińsko-mazurskim

w dalekim 1907 roku ich śp. dziadka

otynkowano i oblepiono szkaradnym

jest bardzo podobna jest do naszych

Romualda.

żółtym kaflem, często spotykanym na

wołyńskich krajobrazów. A jeszcze

Jadąc po kalinowskiej obwod-

sowieckich kamienicach na Ukrainie.

Czerwona gwiazda pod krzyżem

odwiedziliśmy największą w Polsce

nicy, GPS zasygnalizował skręt w

Wejść do kościoła można tylko przez

(prawdopodobnie i w Europie) pa-

pod krzyżem majestatycznie wznosi

Ciała leżały bardzo długo, miejscowi

lewo, i po 10 kilometrach pojawił się

górną salę. „Ja to wszystko przerobię,

siekę na 2,5 tys. uli, którą posiada

się na pagórku w centrum wioski

mieszkańcy bali się ich zabrać” - tak

kamieniołom, a za nim droga bru-

usunę te cegły, z wejścia na chóry, po-

Ukrainiec z pochodzenia Stefan

i jak i większość kościołów na Podo-

zaczyna opowiadać pan Edzio o

kowana kamiennymi „kocimi łbami”,

sprzątam salę” – 65 letni dziadek sam

Tkaczuk i Hutę szkła artystycznego,

lu swym wyglądem zasługuje raczej

pierwszych dniach okupacji Janowa

zdradzająca, że na jej końcu znajdu-

mało wierzy w swoje słowa... „Krzyż

której właścicielem jest Ukrainiec ze

na miejsce w środku Warszawy czy

przez bolszewików – „Dotychczas

je się stara wioska, istniejąca jeszcze

dla naszej świątyni ufundował biskup

Lwowa Taras Krynicki.

Krakowa. Kościół jednokondygnacyj-

wspominamy gospodarstwo „grafa”,

przed początkiem nastania ery „bol-

Leon Dubrawski, on nam pomoże”.

Zakończyliśmy naszą wyciecz-

ny z podziemnymi salami, w jednej

wszędzie był porządek, ludzie mieli

szewickiego raju”. Po dwóch kilome-

Po środku sali do gry w koszy-

kę w Ostródzie – mieście, które jest

z których znajdował się grobowiec

pracę, dzieci chodziły do kościoła,

trach pojawiły się typowe podolskie

kówkę (inaczej nie można nazwać

znane z Mistrzostw Świata w wio-

rodziny Chołoniewskich. „Bolszewicy

Polacy żyli tu bardzo dobrze”.

chatki, malowane na dwa kolory

współczesnego wnętrza kościoła)

ślarstwie i kajakarstwie. Oprócz ko-

bez skrupułów powrzucali trumny do

Większość współczesnych histo-

– brunatny i biały, dalej – wspaniała

stoi skromny ołtarz z kartonu. Dwie

rzystnych rzeczy w zakresie ochro-

rzeki, a z kościoła próbowali zrobić

ryków negatywnie ocenia zabór ro-

rezydencja, za nią renesansowy ko-

chorągwie pogrzebowe złowieszczo

ny środowiska, to gminy mają też

salę sportową i kino” – komentuje

stoją w kącie, a góry nawozu po go-

wiele możliwości w przyciągnięcia

pan Edzio. Po trzech minutach maj-

łębiach zdradzają, że po posadzce

funduszy na rozwój swych terenów.

strowania przy zardzewiałym zamku

tego kościoła już od ponad pół roku

O dotacje, choć nie tak potężne jak

w drzwiach wchodzimy do środka

nie stąpała noga człowieka.

te z UE w Polsce, mogą walczyć

kościoła... To, że tutaj była rzymsko-

W smutnych klimatach goście z

również i rejony ukraińskie.

katolicka świątynia przypomina tylko

Dolnego Śląsku opuszczają Janów,

I jakie to wrażenia z wi-

zamurowana wnęka, którą wchodziło

ale historia toczy się kołem. Co-

zyty były najbardziej wyra-

się na chóry. Za czasów ZSRR ko-

raz więcej zainteresowania wśród

ziste?

ściół podzielono na dwie kondygna-

mieszkańców obu krajów wywo-

Wiesz, pierwszy raz widziałem

cje, na górnej była sala sportowa, w

łują zabytki z czasów I RP i życia

czarne bociany. Mówią, że spotkać

której grano piłkę, a na dolnej – kino.

polskiego ziemiaństwa na Podolu.

je można też na Polesiu, a zoba-

Górna sala znajduje się na pozio-

Coraz więcej woluntariuszy zgadza

czyłam je w polskiej wsi Żywkowa.

mie chórów – „Mieliśmy wspaniałe

się, by chociaż na jeden dzień przy-

To przysiółek znany jest w Europie,

organy, nasz kościół wyglądał naj-

jechać i wspomóc pracą fizyczną

ponieważ na kilka domów mieszka

ładniej w okolicy – nawet ładniej niż

miejscowe środowisko polskie.

tutaj ponad sto bocianów. A teraz ta

w Chmielniku” – opowiada dalej pan

Może i Janów w następnych la-

Kościół w Janowie

symbioza – bocian-człowiek – zapa-

Edzio. „Ale niestety Polaków już bar-

tach doczeka się chętnych do pomo-

dła mi w serce najbardziej. Właściciel

ściół rzymskokatolicki i resztki fortecy

stoczni Władysław Andrejew i jego

nad rzeką Śniwodą.

żona – przesiedleńcy z akcji „Wisła”,

Jak często się zdarza na Po-

Ukraińcy – żartuje, że co czwarty

dolu, człowiek nagle zmienia się w

bocian – jest Polakiem, a co drugi

słup soli, widząc wspaniałe zabytki

– Ukraińcem. Niesamowici ludzi. My-

architektury z końca XIX – pocz. XX

ślę, że on wie więcej o bocianach niż

wieku w takiej „dziurze”, ale powoli,

jakikolwiek uczony-ornitolog. Stwo-

zaczynając analizować, rozumie, że

rzył muzeum bociana. To ciekawe,

tutaj mieszkał ktoś z polskich zie-

że często wpadają do Żywkowa i byli

mian, prowadził gospodarstwo rolne,

właściciele, eksmitowani stąd Niem-

zatrudniając miejscowych mieszkań-

cy. Warmia i Mazury to dawne Prusy

ców, ufundował kościół z klasztorem.

Wschodnie. Przyleciał tu z Niemiec

Ta wersja potwierdziła się od razu

obrączkowany w Berlinie bocian. Bo-

przy spotkaniu z pierwszą starszą pa-

ciany – jak ludzie starają się wrócić

nią, która, rozumiała dobrze po polsku

do swoich korzeni, do swoich domów

i od razu pokazała kierunek, gdzie

rodzinnych. I co roku próbują uczynić

mieszka podobno Wiera Michałow-

swe gniazdo bardziej komfortowym.

na, która wszystko wie. Malownicza

podolska uliczka z przechodzącymi

Myślę, że każdy, kto wrócił w

majestatycznie gęśmi i kurami, za-

tych dniach z polskiej ziemi do ro-

prowadziła podróżników do starego

dzimych stron, wyniósł z tego wy-

domu, pamiętającego jeszcze pana

jazdu i festiwalu trzy najważniejsze

Chołoniewskiego (jak okazało się –

rzeczy. Po pierwsze aby czuć się

takie nazwisko nosił polski zemianin z

komfortowo we własnym domu,

Arcinowscy słuchają opowiadań starego kustosza

Janowa). Starsza pani, już po 90-ce,

trzeba przede wszystkim mieć wła-

chętnie zgodziła się opowiedzieć o

sną godność. Po drugie opierać się

dzo mało pozostało, około 10 chorych

cy przy odnowieniu świątyni? Miej-

syjski w porównaniu do austriackie-

starych czasach świetności Janowa.

na własnym języku, kulturze i trady-

babć. Młodzież chociaż nosi polskie

scowi mieszkańcy z wielką ochotą

go, ale wszyscy są zgodni w jednym

Pomagał pani syn – pan Edzio Zdziń-

cjach. Po trzecie – mieć pragnienie,

nazwiska, ale preferuje nabożeństwa

przyjmą na nocleg do swojego domu

– najgorszym okresem dla Polaków

ski, który okazał się osobą pilnującą

by żyć w zgodzie i szacunku z są-

w prawosławnej cerkwi, w której „rzą-

gości z Polski, a wspaniałe podolskie

i Ukraińców na Podolu był okres „ko-

świątyni i mającą do niej klucze.

siadami. To rzecz pozornie prosta. A

dzi” batiuszka z Zakarpacia. Cerkiew

krajobrazy oraz zabytki architektury,

muny” 1917–1985 rok.

„W 1917 roku przyszli czerwoni

my, dziennikarze będziemy mieli do

jest bardzo bogata. Gdy przyjeżdżał

zapomniane przez wszystkich, re-

Pan Edzio posługując się łama-

i od razu zabrali ekonomów ma-

promowania pierwszy wielki projekt

ksiądz z Chmielnika na poświęcenie

kompensują czas i wysiłek fizyczny.

ną polszczyzną, prowadzi gości z

jątku hrabiego Chołoniewskiego,

– przywrócenie porządku w naszym

pokarmu wielkanocnego, nikt nie

Polski do kościoła. Świątynia, „dum-

w tym i mojego dziadka. Postawili

www.wizyt.net

Domu – Ukrainie.

przyszedł. Tylko po Wielkanocy na

nie” uwieńczona czerwoną gwiazdą

przy sklepie ich pięciu i rozstrzelali.

kg