26

Okruchy historii

kurier Galicyjski * 13–26 kwietnia 2012 nr 7 (155) * www.kuriergalicyjski.com

Na skrzydłach ku wolności

Według legendy, Dedalowi i jego synowi Ikarowi udało się zbiec z niewoli u władcy Krety Minosa za pomocą

skrzydeł z piór sklejonych woskiem. Wiemy też, że (jak to często w życiu bywa) syn nie posłuchał ojca i wzbił

się za wysoko. Słońce rozpuściło wosk i Ikar spadł do morza, które teraz nosi jego imię. W drugiej połowie XX

wieku skrzydła już były metalowe i nie niszczyły ich promienie słoneczne, ale historię o Ikarze wzięli za wzór

jego naśladowcy – polscy piloci, którzy na sowieckich skrzydłach chcieli wyrwać się ze zniewolonego kraju.

desperacja. Miał zresztą za sobą

stawie art. 90 KKWP na karę śmierci.

KRZYSZTOF SZYMAŃSKI

dramatyczne przykłady poprzednich

W celi śmierci na Mokotowie trzymał

tekst

nieudanych ucieczek. „Byłem gotów

się twardo. „Próbowałem, pech, nie

zdjęcia www.wikipedia

strzelać do swoich kolegów, nie mia-

udało się – trzeba płacić” – mówił

www.luminarz.blogspot.com

łem powrotu, musiałem dolecieć albo

współtowarzyszowi więziennej nie-

www.jareckivalves.net

zginąć” – to słowa pilota ppor. Fran-

doli. Prezydent Bierut nie skorzystał

Pierwszym, który spróbował tej

ciszka Jaźwińskiego. Po ucieczce

z prawa łaski. Stracono go 29 sierp-

„sztuki” był pilot Arkadiusz Korobczyń-

Jaźwińskiego pod koniec 1953 r. 41.

nia 1952.

ski z Samodzielnej Eskadry Lotnictwa

pułk w Malborku skreślono z ewiden-

Początek został zrobiony, ale

Marynarki Wojennej, który 21 marca

cji oddziałów lotniczych. Dowódca

przelot przez tereny południowe był

1949 na samolocie IŁ-2 wystartował

pułku i jego zastępcy zostali przenie-

niebezpieczny z racji stacjonowania

do lotu nocnego i wylądował na Go-

sieni na niższe stanowiska, a lotników

tam jednostek sowieckich. Bliżej było

tlandii. Leciał z nim bosman-mecha-

rozproszono po różnych tzw. leśnych

na północ. Kolejnej, tym razem uda-

nik nie wiedzący o zamiarach pilota i

garnizonach, z dala od Wybrzeża,

nej, próby dokonał porucznik Franci-

postanowił wrócić do kraju, gdzie za-

nie zważając na to, że jako nieliczni

szek Jarecki.

jęła się nim Informacja Wojskowa.

wówczas, umieli pilotować samoloty

Jarecki urodził się we wrześniu

W 1951 roku Henryk Kwiatkow-

odrzutowe. Kary dyscyplinarne obję-

1931 roku w Gdowie koło Krakowa,

ski i Roman Romanowicz uciekli na

ły nawet zamiataczy hangaru, w któ-

następnie rodzina przeniosła się do

popularnym dwupłatowcu, zwanym

rym stał samolot Jaźwińskiego. Ale

Stanisławowa, gdzie ojciec dostał

„kukuruźnikiem”, do Niemiec Za-

najbardziej dotkliwe konsekwencje

przydział oficerski. Po zakończeniu

chodnich, startując z lotniska koło

ponieśli dowódcy trzech eskadr 41.

II wojny światowej w wyniku zmiany

Bielska-Białej. Obaj byli doświad-

Pułku. Skazano ich na 12 lat więzie-

granic Franciszek z matką (ojciec

czonymi pilotami, brali udział w

nia, „udowadniając” (znanymi dziś

poległ w 1939 roku) przenieśli się

wojnie na Wschodzie i Zachodzie.

metodami) pomoc koledze w uciecz-

do Bytomia. W 1946 roku zapisał się

Polacy, którzy powrócili do kraju z

ce oraz zamiar uprowadzenia innych

na kurs szybowcowy, a cztery lata

Zachodu, byli podejrzliwie trakto-

jeszcze samolotów. Wypuszczono

później wstąpił do dęblińskiej Szkoły

wani przez władze komunistyczne,

ich w 1956 r., lecz zrehabilitowano

Orląt, którą ukończył jako prymus. W

często represjonowani. Wkrótce po

tylko jednego; dwóm, po skróceniu

1952 roku został przeniesiony do 31.

powrocie Kwiatkowskiemu odebra-

kary, nie cofnięto oskarżeń i zwol-

Pułku Myśliwskiego na Bemowie, a w

no licencję pilota. Razem z kolegą

nionych warunkowo przeniesiono do

listopadzie tego samego roku do 28.

zdecydowali się na ucieczkę z kraju.

rezerwy. Dopiero w 1993 r. uniewin-

Pułku Myśliwskiego w Redzikowie.

Franciszek Jarecki

Po udanej ucieczce osiedlili się w

niono ostatniego pozostałego przy

Latał tam na budowanych z licencji

Kanadzie. Po kilku latach, gdy wyda-

życiu z tej trójki.

samolotach LiM-1 i LiM-2 – w owym

Porucznik doleciał nad wyspę

akt nadania Jareckiemu obywatel-

wało się, że w PRL nastąpią zmiany

Nie odstraszyło to jednak kolej-

czasie jednych z najlepszych samo-

Bornholm (dokładnie nad Rønne),

stwa USA. Uzyskanie go było moż-

polityczne, Kwiatkowski, skuszony

nych śmiałków. Wyspa Bornholm na-

lotów myśliwskich radzieckiej pro-

gdzie jak sądził, powinien znaleźć

liwe dzięki adopcji przez polonijnego

obietnicami władz komunistycznych,

dal kusiła wolnością. Dwa lata później

dukcji – oraz samolotach Mig 15.

dużą amerykańską bazą wojskową.

senatora.

zdecydował się na powrót. Wkrótce

w podobny sposób opuścił kraj pilot

Rankiem 5 marca 1953 roku, w

Ku swojemu rozczarowaniu odkrył,

Pilot stał się popularny w USA,

przekonał się, że nie można wierzyć

Zygmunt Gościniak z Pułku Lotnic-

dniu śmierci Stalina (o której dowie-

że znajduje się tam jedynie małe,

udzielał licznych wywiadów. Ukoń-

w żadne obietnice rządzących. Nie

twa Myśliwskiego w Zegrzu Pomor-

dział się już po wylądowaniu), Jarecki

tymczasowe  lotnisko.  Rozważał

czył studia na Uniwersytecie Kali-

zasiadł już nigdy za sterami samo-

skim, lądując we wrześniu 1955 roku

podjął próbę ucieczki na Bornholm.

wprawdzie podjęcie próby ucieczki

fornijskim, potem Alliance College,

lotu. Człowiek odznaczony najwyż-

znów na gościnnym Bornholmie.

Gdy brał udział w ćwiczeniach w

do Kopenhagi, jednak ze względu na

zdobył tytuł doktora nauk technicz-

szymi orderami polskimi i brytyjskimi

Psychoza, jaka ogarnęła kie-

patrolu dwóch Mig-15 wykorzystując

brak paliwa zdecydował się wylądo-

nych, pracował jako przedstawiciel

utrzymywał się, prowadząc niewielki

rownictwo MON po uprowadzeniu w

chmury odbił od formacji, odrzucił

wać na Bornholmie. Cała ucieczka

handlowy. W 1968 roku założył firmę

zakład introligatorski. Zmarł w 1990

1953 roku dwóch bojowych samolo-

dodatkowe zbiorniki paliwa by po-

trwała zaledwie kilkanaście minut.

Jarecki Walves produkującą zawory.

roku w Bielsku-Białej.

tów odrzutowych w odstępie dwóch

zbawić samolot dodatkowego oporu

Na wyspie specjaliści z USA (we-

Kombinezon, w którym podjął

Kolejnym śmiałkiem był pilot

zaledwie miesięcy (Jarecki i Jaźwiń-

i zanurkował na pułap 200 metrów,

zwani przez władze duńskie) spraw-

swą dramatyczną ucieczkę, znajdu-

podporucznik LWP Edward Pyt-

ski), spowodowała wyjątkową ak-

by ominąć radzieckie systemy rada-

dzili dokładnie samolot i – zgodnie

je się na wystawie w National Air and

ko. We wrześniu 1949 ochotniczo

tywność organów bezpieczeństwa

wstąpił do LWP. Ukończył Oficer-

w wojskach lotniczych.

ską Szkołę Lotniczą w Dęblinie

1 czerwca 1953 r. szef Główne-

(1949–1951), pracował w jednostce

go Zarządu Informacji w obszernym

lotniczej w Radomiu i w Oficerskiej

rozkazie skierowanym do wszystkich

podwładnych polecał szczególną

Szkole Lotniczej w Izbicku jako pi-

uwagę zwrócić na rozpoznanie ob-

lot i instruktor. 21 lipca 1952, jak

licza moralno-politycznego pilotów

wspomina rodzina, otrzymał rozkaz

posiadających krewnych w krajach

pełnienia funkcji niezgodnej z sumie-

kapitalistycznych, skompromitowane

niem. To zapewne było powodem

rodziny, przejawiających negatywne

jego dramatycznej próby ucieczki za

nastroje, utrzymujących podejrzane

granicę. 7 sierpnia 1952 ok. godz. 15

kontakty i mających nieskrystalizowa-

samolotem wojskowym wykonał lot

MIG 15 bornholm

ne poglądy polityczne (…) Zacieśnić

na południe, przez terytorium Cze-

współpracę z miejscowymi organami

chosłowacji, kierując się na Austrię.

rowe. Początkowo przełożeni przy-

z regulacjami międzynarodowymi

Space Museum w Waszyngtonie. W

bezpieczeństwa publicznego w celu

Ścigany po przekroczeniu granicy,

puszczali, że Jarecki rozbił się, ale po

– odesłali go z powrotem do Polski

2006 wystąpił przed kamerami w se-

zorganizowania pracy agenturalno-

zmuszony do kluczenia w chmurach,

poszukiwaniach odnaleziono dodat-

rialu TVN Wielkie ucieczki opowia-

po paru tygodniach. Jarecki został

operacyjnej w otoczeniu (…) Więcej

z braku paliwa zmuszony do lądowa-

kowe zbiorniki i zdano sobie sprawę

dającym historie Polaków, którzy w

przewieziony do Monachium, gdzie

wysiłków włożyć w wszechstronne

nia na najbliższym lotnisku, w Wiener

z ucieczki pilota.

latach 1944-1989 podjęli ucieczkę z

wystąpił w Radiu Wolna Europa.

rozpoznanie podchorążych oficer-

Neustadt, w sowieckiej strefie okupa-

Gdy ucieczka Jareckiego została

ogarniętego komunizmem kraju.

W Londynie otrzymał od generała

skich szkół lotniczych. W ślad za tym

cyjnej Austrii, odległej zaledwie o 2

odkryta przez radzieckie władze, roz-

Kilka miesięcy później wyczyn

Władysława Andersa Krzyż Zasługi.

ukazał się rozkaz ministra bezpie-

minuty lotu od strefy amerykańskiej.

poczęły one operację „Krest”, czyli

Jareckiego powtórzył Zdzisław Jaź-

Następnie wyjechał do USA, gdzie

czeństwa (nr 23 z 2.06.53) nakazu-

Natychmiast zatrzymany, odstawio-

przechwycenia uciekającego samo-

wiński, który w maju 1953 r. też upro-

otrzymał nagrodę 50.000 dolarów za

jący postawić przed całym aparatem

ny do Polski. 18 sierpnia 1950 Sąd

lotu. Formacja 4 MiG ów próbowała

sprowadzenie na Zachód Miga-15.

wadził samolot na Bornholm. Skraj-

bezpieczeństwa publicznego jako

Wojsk Lotniczych pod przewodnic-

namierzyć pozycję Jareckiego, jed-

Spotkał się m.in. z prezydentem Dwi-

nemu ryzyku, z jakim związana była

szczególnie ważne i pilne zadanie

twem mjr. Filiksa skazał go na pod-

nak bez rezultatu.

ghtem Eisenhowerem, który podpisał

próba ucieczki, towarzyszyła skrajna