16

Po polskich tropach

kurier Galicyjski * 13–26 kwietnia 2012 nr 7 (155) * www.kuriergalicyjski.com

Wioska na kolędę darowana

Deszcz, ruiny, zapomniany cmentarz, zamknięty, niegdyś wspaniały, pałac… tak powitał nas Rajgródek.

Tak ta miejscowość nazywała się do 1786 roku.

Na piętrze był duży taras widoko-

SAbINA RÓŻYCKA

wy. Obecnie pozostały po nim tylko

tekst i zdjęcia

wsporniki. W komnatach były kaflo-

oraz ilustracje z archiwum

we piece, a w salonach – kominki.

prywatnego

Pomieszczenia oświetlały żyrandole.

JOlANTY WAlKOWIAK

Na teren pałacu prowadziła brama,

prawdopodobnie dawna brama zam-

Dziś pozostały resztki wielkiego

kowa. Na tyłach pałacu na stokach,

szlacheckiego majątku. Stare legen-

opadających ku Niczławie, był ogród

dy i zapisy kronikarskie świadczą, że

pałacowy. W czasie I wojny światowej

tędy w XII wieku przebiegał szlak z

pałac został praktycznie zrujnowany.

Halicza na Kijów. Wtedy osada oto-

Ludwik Horodyski rozpoczął jego od-

czona była częstokołem i wałami

budowę, ale nie starczyło mu fundu-

ziemnymi. Stad wywodzi się jedna z

szy i wyremontowane mury przekazał

wersji nazwy miejscowości: Kolędzia-

na cele społeczne. Umieszczono tu

ny – od kołów, pali fortyfikacji. Wioska

przedszkole dla dzieci pracowników

leży na prawym, wyższym brzegu

majątku. Dziwnym trafem pałac prze-

rzeki Niczławy. W okolicy znajdowały

trwał II wojnę światową. W okresie

się jeszcze dwa grody: Wały Wielkie

sowieckim do 1977 roku działała w

i Wały Małe. Rodzina Strażmieńskich

nim szkoła średnia, a potem szkoła

pod koniec XVII wieku uzyskała

zawodowa. Obecnie jest w rękach

przywilej przemianowania tej miej-

prywatnych i co z nim zrobi miejsco-

scowości na Rajgródek. Z czasem ta

wy nuworysz – nie wiadomo.

miejscowość staje się rodową miej-

scowością Wołodyjowskich. Legenda

głosi, że pod koniec XVIII wieku na

Milczą mogiły

Wojna pałacom, pokój ruinom. Autorka przy pozostałościach kolędziańskiego pałacu

Boże Narodzenie Wołodyjowscy po-

i płacze stary kościół

„We wsi mieszkało wielu Pola-

pałacu jakieś rzeczy i już drugi rok

Zamek, po którym

ków, – z żalem, ocierając łzę, mówi

stoi on zamknięty. Nie ma tu żadnej

chodziła szlachta,

nauczycielka. – Ale wszystkich wy-

ochrony i wiejskie dzieci bawią się w

uczyły się dzieci

wieźli. Gdzieś w 1920 latach mie-

dawnych komnatach.

i jeździły… kombajny

liśmy polską szkołę początkową.

Razem z panią Antoniną idzie-

„Początkowo był tu zamek obron-

Kilkoro dzieci ukończyło gimnazjum

my kilkadziesiąt metrów do na wpół

ny, – mówi paniAntonina, – zmurszałe

nauczycielskie w Czortkowie. Teraz

zrujnowanego zamku. Wokół wiele

mury pamiętały tureckich janczarów,

nie ma tu Polaków. Chcę pokazać

starych traktorów, kombajnów i róż-

polską konnicę i kozaków. Jak wyglą-

pani kościół. Jest strasznie zanie-

nego żelastwa. Są to pozostałości

dał początkowo zamek, wybudowany

dbany, aż wstyd: ściany rozwalone,

po rolniczej szkole zawodowej,

przez Wołodyjowskich nie wiadomo.

wewnątrz bez tynku. Kościół zbudo-

która kiedyś była w jego murach.

Do naszych dni nie zachowały się

Hrabina Horodyska przed pałacem w Kolędzianach

Ruiny kościoła, a dookoła – milczący cmentarz

Młodzież uczyła się tu obsługi

żadne ryciny. Na początku XIX wieku

wano w 1772 roku. Dziś jego wnę-

sprzętu rolniczego. Teraz ta posia-

konieczność obrony terenów odpadła

trza zdobią pamiątkowe napisy na

dłość jest własnością miejscowego

i Horodyscy przebudowali w 1840

ścianach – jedne na marmurowych

biznesmena, który kupił ją za 200

roku zamek na rezydencję – późno-

tablicach, inne to graffiti na ścianie,

tys. hrywien. Za te pieniądze we

renesansowy pałac. Z pozostałych

ryte gwoździem. W kryptach za-

wsi wyremontowano przychodnię.

wież zamkowych wybudowano dwa

chowały się stare pochowki, które

Pałac w Kolędzianach na starej pocztówce

Biznesmen ma zamiar otworzyć

boczne pawilony”.

systematycznie są dewastowane

tu muzeum i sklep. Przywiózł do

Pałac po ukończeniu przedsta-

przez współczesnych poszukiwaczy

wiał się imponująco, Składał się z

skarbów. Na szczęście w Polsce

XIX wieku, kiedy to miejscowość była

darowali wioskę dominikanom. Stąd

głównego, piętrowego budynku,

znalazła się osoba, gotowa odnowić

własnością rodziny Albinowskich,

druga wersja nazwy – Kolędziany, od

bocznych skrzydeł i przylegających

świątynię. Ale mamy tak niedosko-

herbu Jastrzębiec. Kolejno majątek

kolędy. Jest też wersja zapisu nazwy

nałe ustawodawstwo, że zaczęto

do nich dwu sześciobocznych daw-

przechodził w spadku do Horody-

jako Kolendziany.

wymagać od niego jakichś papierów

nych zamkowych wież, którym nada-

skich, herbu Korczak i był rodową

„Pierwsza wzmianka historycz-

i dokumentów, że teraz sam nie jest

no gotycki wygląd. W pałacu mieściły

siedzibą Kornela Horodyskiego i Le-

na o miejscowości pochodzi z 1661

się komnaty ustawione w amfiladzie,

rad, że złożył taką propozycję. Do-

onii Harnysz, herbu Poraj. Rodzina

roku”, – opowiada czytelnikom Kurie-

korytarze, pokoje gościnne i zaplecze

póki sponsor w Polsce myśli co po-

Horodyskich pochodziła z Wołynia

ra Antonina Dowgań, nauczycielka

gospodarcze. Ściany były bogato de-

cząć – kościół rujnuje się. Cmentarz

i miała wielkie majątki na różnych te-

języka francuskiego i kierownik sekcji

korowane. Nad kwadratowymi okna-

też niszczeje, chociaż staramy się

renach. W 1805 roku Kornel Horody-

krajoznawczej w lokalnej szkole. Spo-

mi biegł arkadowy fryz. Sale balowe

porządkować nagrobki”.

ski zbudował we wsi gorzelnię i młyn

tkałyśmy się w siedzibie miejscowego

były na piętrze, obok nich jadalnia z

Dziś mieszkańcy wioski czekają

parowy. Po jego śmierci w 1898 roku

sołectwa. W rękach trzymała miotłę

czterema oknami i podłogą z kilku

na życzliwych ludzi, być może daw-

jego majątek podzielono. Kolędziany

i śmietniczkę. Zmieszana mówi, że

rodzajów drewna. Do 1914 roku na

nych mieszkańców Kolędzian, żeby

przypadły najmłodszemu synowi Lu-

przyszła z cmentarza. Sprzątała tam

Epitafium na starym polskim

ścianach wisiały obrazy szkoły ho-

pomogli im uporządkować ruiny.

dwikowi, który był ostatnim właścicie-

stare nagrobki. Opowieść o historii

grobowcu

lenderskiej.

lem tych dóbr.

miejscowości rozpoczyna od połowy

kg