14

Okruchy historii

kurier Galicyjski * 13–26 kwietnia 2012 nr 7 (155) * www.kuriergalicyjski.com

O Gabrieli Zapolskiej

na Wołyniu przypominają ruiny

„Czyż to na naszej ziemi przyszła na świat kobieta, którą do snu kołysała smutna

AGNIESZKA RATNA

wołyńska dumka, a matka-Polka do modlitwy rączęta składała?” Słowa te znany

tekst i zdjęcia

pisarz Józef Ignacy Kraszewski zadedykował swego czasu Gabrieli Zapolskiej,

Z wołyńskiej wioski

młodej aktorce i pisarce, rodem z Wołynia. W tych dniach na Wołyniu obchodzono

na najznakomitsze

sceny Europy

155-lecie urodzin pisarki. Obchodzono – to zbyt głośno powiedziane. Raczej po

Maria Stefania Gabriela Kor-

prosto wspomniano ją w wąskim gronie na wieczorze w muzeum krajoznawczym.

win-Piotrowska – znana pod pseu-

donimem jako Gabriela Zapolska,

urodziła się 18 marca 1857 roku

mogiłę Zapolskiej zdziwili się – cała

działam, ale moja dusza nigdzie nie

w rodzinie szlacheckiej w majątku

była pokryta kwiatami.

żyła taką pełnią, jak na Wołyniu”.

rodziców pod Łuckiem. Dzieciń-

Zamiast rodowego

Garść ziemi rodzinnej –

gniazda – ruiny

na mogile po stu latach

„Gdy byłem koło ruin domu wy-

Ten swego rodzaju testament,

bitnej pisarki i dramaturga, zdawa-

wykonano dopiero po stu latach.

ło się, że Zapolska umarła po raz

Dokonali tego uczniowie pryłuckiej

drugi, – powiedział pewnego razu

szkoły z dyrektorem i nauczyciel-

wołyński artysta Wołodymyr Żupa-

ką języka ukraińskiego i literatury

niuk. – Może to świadczy o naszej

Olgą Rudnyk na czele. Twierdzi

duchowej śmierci. Miało by tu być

ona, że mając od wieków rodzinę w

muzeum. Obok – szkoła i kościół.

Polsce, wydobycie z zapomnienia

Rodzinny dworek Korwin-Piotrowskich kiedyś… Rysunek

Nadii Kornijczuk

Gabriela Zapolska

życia. Jako aktorka grała wiele

jednocześnie czarująca i atrakcyj-

ról na scenach Warszawy, Krako-

na kobieta do ostatnich lat życia.

stwo minęło jej w Kiwiercach (dziś

wa, Paryża, Petersburga, Lwowa.

Swoją pierwsza miłość – ofice-

Pryłuckie) i w Podhajcach. Ojciec

Osiągnąwszy sławę na scenach

ra gwardii Konstantego Śnieżko-

dziewczyny Wincenty Kazimierz

stolic, nie gardziła występami w

Błockiego poznała w Warszawie.

Korwin-Piotrowski (1828-1896) był

teatrach prowincjonalnych. Pisała

Niestety okazał się on niezdatny

marszałkiem Łuckim. „Pierwszy

też utwory dramatyczne. Najbar-

do wysokich uczuć. Interesował

człon nazwiska – Korwin – wska-

dziej znane to: „Małaszka”, „Kaśka

go tylko posag. Ślub odbył się 28

zuje na herb szlachecki, do którego

Kariatyda”, „Żabusia”, „Moralność

września 1876 roku. Faktycznie ten

należała rodzina, – opowiada znany

Pani Dulskiej”, „Ich czworo”, „Pan-

związek istniał kilka miesięcy, choć

historyk wołyński i badacz historii

na Maliczewska” i inne, które do

do oficjalnego rozwodu doszło

rodziny Korwin-Piotrowskich Ole-

dziś z powodzeniem nie schodzą

dopiero po 7. latach. Na całe dal-

na Biriulina. – Herb przedstawiał

ze scen teatralnych.

sze życie Zapolskiej ten tragiczny

czarnego kruka ze złotą obrączką

…i dzisiaj. Jedyna pozostałość po majątku Korwin-Pio-

związek nałożył jednak tragiczne

w dziobie, stojącego na pieńku z

trowskich – ruiny rodowej kaplicy

piętno. W 1879 roku w sercu Ga-

czterema gałązkami”.

I żal, i łzy i miłość

Jej życie osobiste też często

brieli narodziła się nowa miłość do

Od dzieciństwa Gabriela marzy-

przypominało dramat: zakochana

lwowskiego pisarza Mariana Hawa-

ła o aktorstwie i na przekór rodzinie

imienia Zapolskiej uważała za swój

Pisarka, znana na całym świecie,

i samotna, mężna i niepokorna, a

lewicza. Był on nie tyko jej nauczy-

oddała mu większą część swego

obowiązek.

nie jest potrzebna w swojej ojczyź-

cielem na scenie teatralnej, ale i w

„Krajoznawcze  poszukiwania

nie? Naprzód ukradziono nazwę

pisarstwie. W tym okresie nie była

rozpoczęliśmy w 1992 roku, – opo-

– jej Kiwierce przemianowano na

rozwiedziona z mężem. Miłość nie

wiada pani Olga. – W tym okresie

Pryłuckie. Potem rozkradziono ma-

wytrzymała próby czasu – wygasła.

nie mieliśmy wiele wiadomości o jej

jątek. Teraz rujnują resztki ścian

W 1901 roku Gabriela Zapolska

życiu i twórczości. Jedynej książki z

budynku, który Gabriela tak lubiła

wychodzi za mąż za Stanisława

jej utworami, którą mieliśmy kiedyś

i gdzie wracała zawsze z daleka”.

Janowskiego. Młody, utalentowany

w szkolnej bibliotece, nikt nie chciał

Dawny majątek Korwin-Piotrow-

malarz bezgranicznie kochał żonę.

czytać. Została zdana na makula-

skich po 1939 roku był i radą wio-

Nie zważał na różnicę wieku (Ga-

turę. Przyszli nam z pomocą w wo-

ski, i mieszkaniem, i klubem…

briela była o 11. lat starsza), ani

jewódzkiej naukowej bibliotece im.

Jako Polka rozpoczęła i za-

na to, że opieka nad ciężko chorą

Oleny Pcziłki. Udostępniono nam

kończyła swoją ziemska drogę

już wówczas Zapolską zabierała

wszystko co dotyczyło Zapolskiej

na Ukrainie. Dziś w jej rodzinnej

wiele czasu. Ich małżeństwa nie

ze swoich zbiorów. Uczniów naj-

miejscowości o słynnej artystce

można jednak nazwać szczęśli-

bardziej wzruszyła prośba pisarki

przypominają tylko ruiny rodowego

wym. Stanisław widział w Gabrieli

o przywiezienie ziemi z rodzinnego

majątku. Mój okazyjny przewod-

tylko trakcyjną kobietę, ale nie to-

majątku i położenie jej po śmierci

nik – drużynowa z lokalnej szkoły

warzyszkę w aktorstwie. Ona uwa-

„na oczy”. Nigdzie w literaturze nie

Aleksandra Szczerbaczuk – opo-

żała, że osiągnęła w tej dziedzinie

spotkaliśmy wzmianki, że mąż wy-

wiada, że jesienią przed odlotem

więcej od niego. Tak po dwudziestu

konał prośbę Zapolskiej. Postano-

do ciepłych krajów na tych ruinach

latach uniesień i upadków, współ-

wiliśmy to zrobić”.

siedzą bociany. Tak samo krążą

zawodnictwa i wzajemnych cier-

Do Lwowa, gdzie pochowa-

nad nimi po powrocie do domu. Tak

pień małżeństwo się rozpadło. Nie

no pisarkę, uczniowie przyjechali

samo wraca na Ukrainę słowo Ga-

przeszkadzało to jednak dobrym

akurat w dniu jej urodzin. Wstąpili

brieli Zapolskiej, aby stać się spe-

stosunkom. Niedługo przed śmier-

do kościoła i poprosili księdza by

cyficznym eliksirem, który uratuje

cią Gabriela pisze do byłego męża:

poświęcił garść wołyńskiej ziemi

od zapomnienia. Czy ktoś z władz

„Gdy będziesz Pan w Kiwiercach,

w batystowej chusteczce. Ksiądz

wyciągnie pomocną dłoń do odbu-

weź Pan koło progu mego domu

wzruszył się opowieścią młodzie-

dowy majątku Zapolskiej? Na razie

Nauczycielka Olga Rudnyk (po prawej) z dyrektorem Pry-

garść ziemi, żeby położyć mi na

ży i poświęcił ją. Gdy przyszli na

jest to pytanie retoryczne.

łuckiej szkoły Oksaną Suszczuk pod tablicą pamiątkową

oczy, gdy umrę… Tyle świata wi-

Cmentarz Łyczakowski i odnaleźli

kg