11

www.kuriergalicyjski.com * kurier Galicyjski * 13–26 kwietnia 2012 nr 7 (155)

Prezydenci na Uchodźstwie

glądów, wymagało realnej obecności

obecni w ówczesnej Europie, chyba

Ukraińców w państwach Zachodniej

tylko myślami. Do realnej obecności

Europy. Warunki materialne, według

brakowało im doświadczenia, pie-

RYSZARD kACZOROWSkI

Oleśnickiego, nie były główną przy-

niędzy i intelektualnej elity.

czyną niechęci do podróży: „Nasi lu-

Można z tego wyciągnąć podsta-

dzie nie mieli żyłki i chęci do podróży,

wowy wniosek, iż galicyjscy Ukraińcy

Przed kilkoma laty jeden z polskich dziennikarzy odwiedził londyńską siedzibę

nie mieli kulturalnych czy artystycz-

nie zaprzeczali swojej europejskiej

nych potrzeb podróżowania. Dlate-

obecności, ale starali się skonstru-

prezydenta Kaczorowskiego. W jego gabinecie, oprócz m. in. podobizn gen.

go podróże uważane u nas były za

ować dla siebie Europę bez Polaków,

Stanisława Maczka i Marszałka Józefa Piłsudskiego na biurku stała niewielka

rzecz zbędną i niepotrzebną”. Jako

w których upatrywali swoich głów-

przykład przytaczał on bezsensowne

nych przeciwników.

urna z ziemią katyńską. Dzisiaj trudno o bardziej wymowny symbol…

podróże kleru greckokatolickiego do

W Galicji racją bytu nie tylko ru-

Rzymu: „…Korzyści z tych podróży

sofilstwa, a i ukrainofilstwa, była sta-

ANdRZEJ SPRYCHA

nie było żadnej i w rzeczywistości

roruska tradycja, która z założenia

były to zmarnowane pieniądze, które

przeciwstawiała się zachodniej. Przy

Ryszard Kaczorowski urodził się

trzeba było raczej zostawić w domu.

tym wszystkim, ukraińska identycz-

26 listopada 1919 r. w Białymstoku.

Widziałem takich pielgrzymów i roz-

ność na początku XX wieku zdobyła

Od najmłodszych lat należał do har-

cerstwa. Nie przestał nim być nawet

w czasie okupacji. Po zajęciu miasta

przez Armię Czerwoną we wrześniu

1939 r. współtworzył Szare Szeregi.

W podziemnym harcerstwie był na-

wet komendantem okręgu białostoc-

kiego. Wykonywał też obowiązki łącz-

nika pomiędzy Szarymi Szeregami a

szefem Związku Walki Zbrojnej. Za

działalność na rzecz niepodległości

Polski aresztowany został 17 lipca

1940 r. przez sowieckie NKWD. Oku-

panci więzili go w Białymstoku oraz w

mawiałem z nimi. Większość z nich

jednak wyraźną przewagę, a samą

Mińsku Białoruskim. 1 lutego 1941 r.

nie uważała tych podróży za przyjem-

austriacką Galicję zaczęto nazywać

radziecki wymiar sprawiedliwości, po

ność, nie cieszyła się, że choć raz z

„ukraińskim Piemontem”. Galicyjscy

„aż” dwudniowym procesie, skazał

galicyjskiej głuszy spojrzy na szeroki

Ukraińcy nie mieli jednak dostatecz-

R. Kaczorowskiego na karę śmierci.

świat, kulturę, zobaczy Wiedeń, We-

nych zasobów, żeby tę identyczność

Po wielu dniach spędzonych w celi

necję. Dla nich taka wycieczka była

podtrzymywać bez związków z kijow-

śmierci 22 – letni wówczas Ryszard

raczej ofiarą i nie przywozili z niej nic

skim (naddnieprzańskim) ośrodkiem.

uniknął egzekucji na „nieludzkiej

oprócz, może, fizycznego zmęcze-

W XIX wieku galicyjscy Ukraińcy wi-

ziemi”. 10 maja 1941 r. sąd ZSRR

zamienił jego wyrok na dziesięć lat

nia… Duchowych, estetycznych czy

dzieli się w Europie, ale poza grani-

łagrów. Karę odbywał na Kołymie w

artystycznych wrażeń z tych wyjaz-

cami Zachodu. W XX wieku sytuacja

kopalni złota Duskanja. Wówczas

dów nie było żadnych”.

zasadniczo się nie zmieniła. Ukraiń-

o tym miejscu mówiło się Dolina

Ale czy naprawdę ważną dla

scy galicjanie woleli być Zachodem

Śmierci. Kaczorowski przetrwał naj-

galicyjskich Ukraińców XIX wieku

Ukrainy, aniżeli Wschodem Europy.

cięższe więzienne warunki, w tym

była ich europejska identyczność?

Dlatego współczesna Galicja,

ale można było wykorzystać chociaż

Uchodźstwie. Został wówczas mini-

pracę od świtu do nocy. Wolność

Tak, ważną. Ale ich pojęcie o euro-

aby stać się częścią europejskiego

trochę nasze doświadczenia, naszą

strem ds. krajowych w rządzie pre-

odzyskał po podpisaniu układu Si-

pejskości w żadnym wypadku nie

Zachodu, musi przejść jeszcze dłu-

znajomość świata zachodniego. Zi-

miera Edwarda Szczepanika. Przy-

korski-Majski. Paradoksalnie łagry

było związane z konkretnymi poli-

gą drogę, pamiętając, że nie można

gnorowano nas, a był to skarb dla

pomnę jedynie, że znaczenie i rola

pożegnał więc dzięki inwazji Hitlera

tycznymi czy kulturowymi wzorcami,

być jednocześnie i tam i tu.

Państwa Polskiego. Kierowano się

tego rządu była w tym czasie już tylko

na Związek Radziecki.

z modelami zachowań. Ukraińcy byli

zasadą – my wiemy lepiej” – mówił

czysto symboliczna, jednak był on

Już w marcu 1942 r. znalazł się

w wywiadzie dla „Tygodnika Solidar-

przejawem ciągłości władzy w pełni

w Armii Polskiej w ZSRR formowa-

Wiersz Haliny Poświatowskiej

ność” w 1993 r.

suwerennej Polski.

nej przez gen. Władysława Ander-

W styczniu 1988 r. prezydent Ka-

sa. Po ewakuacji armii ze Związku

w przekładzie Wołodymyra Harmatiuka

W 2004 r. królowa brytyjska Elż-

zimierz Sabbat, zgodnie z artykułami

Radzieckiego służył w 3 Dywizji

bieta II mianowała R. Kaczorowskie-

13 i 24 Konstytucji RP z 23 kwietnia

Strzelców Karpackich. Maturę zdo-

odłamałam gałąź miłości

відламала галузку любові

go honorowym kawalerem I klasy

1935 r., wyznaczył R. Kaczorowskie-

był w wojskowym liceum tej właśnie

umarłą pochowałam w ziemi

мертву в землі поховала

(Rycerzem Krzyża Wielkiego) Orde-

go na „następcę prezydenta na wy-

dywizji. Ryszard Kaczorowski prze-

i spójrz

і глянь

ru św. Michała i św. Jerzego. Wyróż-

padek opróżnienia się urzędu przed

szedł szlak bojowy 2 Korpusu (przez

mój ogród rozkwitł

мій сад зацвів

nienie to wręczono mu za wybitne

zawarciem pokoju”. 19 lipca 1989 r.,

ówczesną Persję, do Włoch – wal-

nie można zabić miłości

не можна вбити любові

zasługi dla Polonii brytyjskiej. Ka-

a więc już po polskim „okrągłym sto-

czył m. in. pod Monte Casino – tam

czorowski odznaczony został rów-

le” – po nagłej śmierci Kazimierza

otarł się o śmierć po raz kolejny).

jeśli ją w ziemi pogrzebiesz

якщо поховаєш в землі

nież przez Jana Pawła II, od którego

Sabbata – Kaczorowski objął urząd

Zdemobilizowany w 1947 r. pozo-

odrasta

відростає

otrzymał Krzyż Wielki Orderu Piusa.

Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej

stał na emigracji w Wielkiej Brytanii.

jeśli w powietrze rzucisz

якщо пожбуриш до неба

Prezydent był też doktorem honoris

na Uchodźstwie. Był ostatnim poli-

Tam też ukończył londyńską Szkołę

liścieje skrzydłami

листяніє крильми

causa Uniwersytetu Wrocławskie-

tykiem emigracyjnym pełniącym ten

Handlu Zagranicznego. Przez kilka-

jeśli w wodę

якщо у воду

go (1991), Akademii Medycznej w

urząd. Złożył go 22 grudnia 1990 r.

dziesiąt kolejnych lat, aż do 1986 r.,

skrzelą błyska

блискає зябрами

Białymstoku (1992), Uniwersytetu

na ręce nowo zaprzysiężonego Pre-

zarabiał na życie pracując w prze-

jeśli w noc

якщо у ніч

w Białymstoku (1998), Uniwersytetu

zydenta RP Lecha Wałęsy. Na Zamku

myśle na stanowisku księgowego.

świeci

світить

Opolskiego (1998) oraz Uniwersyte-

Królewskim w Warszawie uroczyście

Mimo, że większość życia spędził w

tu Kardynała Stefana Wyszyńskiego

przekazał insygnia władzy państwo-

Londynie, to nigdy nie przyjął jednak

więc ją pogrzebać chciałam

тож хотіла поховати її

(2008).

wej II Rzeczpospolitej, wśród nich in-

brytyjskiego obywatelstwa.

w moim sercu

у своєму серці

Otrzymał również honorowe oby-

sygnia Orderu Orła Białego i Orderu

Od początku pobytu w Londynie

ale serce miłości mojej było domem

але воно було її домом

moje serce otwarło swoje drzwi

watelstwo swego rodzinnego Białe-

Odrodzenia Polski. R. Kaczorowski

відчинило свої сердешні двері

związany był z wieloma organizacja-

sercowe

і роздзвонило співом

gostoku.

stanął wtedy na polskiej ziemi po raz

mi polonijnymi m. in. Stowarzysze-

i rozdzwoniło śpiewem swoje

свої сердешні стіни

Ryszard Kaczorowski zginął 10

pierwszy po ponad 50 latach. W ten

niem Polskich Kombatantów, Radą

sercowe ściany

танцювало моє серце

kwietnia 2010 r. w katastrofie polskie-

sposób zakończył ważną misję, nie

Instytutu Akcji Katolickiej, Polskiej

moje serce tańczyło

на кінчиках пальців

go samolotu Tu-154M w Smoleńsku,

zniknął jednak z polskiej polityki. Po-

Macierzy Szkolnej, Polonia Aid Foun-

na wierzchołkach palców

udając się na obchody siedemdzie-

dobnie jak inni byli prezydenci otrzy-

dation Trust w Londynie, Rady Koor-

тож хоронила свою любов

siątej rocznicy zbrodni katyńskiej.

mywał pensję, środki na prowadze-

dynacyjnej Polonii Wolnego Świata.

więc pogrzebałam moją miłość

у голові

W życiu wielokrotnie ocierał się o

nie biura (co w warunkach brytyjskich

Kaczorowski działał także aktyw-

w głowie

і питали люди

śmierć. Udało mu się uniknąć dołów

było sumą naprawdę niewielką). Miał

nie w emigracyjnym ZHP. Był naczel-

i pytali ludzie

чому голова моя схожа

katyńskich w 1940 r. Śmierć dopadła

nawet ochronę Biura Ochrony Rządu

nikiem Harcerzy w latach 1955–1967,

dlaczego moja głowa ma kształt

на квітку

go jednak w pobliżu grobów polskich

–jednak ta towarzyszyła mu w Pol-

następnie zaś – do 1988 r. – przewod-

kwiatu

і чому мої очі світять

oficerów kilkadziesiąt lat później.

sce, w Wielkiej Brytanii poruszał się

niczącym Związku Harcerstwa Pol-

i dlaczego moje oczy świecą

як дві зорі

Jego życie zatoczyło symboliczne

już bez „obstawy”.

skiego na uchodźstwie. Pełnił m.in.

jak dwie gwiazdy

і чому мої губи

koło… Po sprowadzeniu do Polski,

Mimo uznania demokratycznych

funkcję komendanta Światowego

i dlaczego moje wargi czerwieńsze

червоніш зоряниці

są niż świt

trumna z ciałem Prezydenta Ka-

przemian dokonujących się w Pol-

Zlotu Harcerstwa na Monte Cassino

схопила любов щоб її поламати

czorowskiego wystawiona została

sce, na początku lat dziewięćdziesią-

w 1969 r. i w Belgii w 1982 r.

chwyciłam miłość aby ją połamać

але звивалася

na widok publiczny w warszawskim

tych XX w. wspominał jednak czasa-

W marcu 1986 r. wszedł w skład

lecz giętka była oplotła mi ręce

і обплела мені руки

Belwederze, a następnie spoczęła w

mi, że władze III RP nie wyciągnęły

Rady Narodowej pełniącej rolę parla-

i moje ręce związane miłością

тепер вони зв язані нею

Krypcie Wielkich Polaków na terenie

ręki do polityków II RP: „Nie oczeki-

mentu emigracyjnego. W tym samym

pytają ludzie czyim

питають люди

Świątyni Opatrzności Bożej.

waliśmy stanowisk ministerialnych,

roku powołano go do rządu RP na

jestem więźniem

хто мене ув язнив