20
Okruchy historii
30 września13 października 2016 nr 18 (262) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com
Opera lwowska. Historia budowy
i rekonstrukcji gmachu teatralnego (cz. II)
Wzniesienie gmachu Teatru Wielkiego we Lwowie bylo jednym z najważniejszych
wydarzeń w życiu kulturalnym i spolecznym miasta. Monumentalny gmach teatral-
ny byl i nadal pozostaje wizytówką architektury lwowskiej przelomu XIX a XX wieku,
najważniejszym akcentem architektonicznym zabudowy centralnej części miasta.
wymiarach 18,15 x 9,15 m i jest wy-
JURIJ SMIRNOW
soka na dwa piętra. Posadzkę wy-
Gmach Opery zajmuje dominu-
konano z plyt kaflowych ukladanych
jące miejsce w zespole zabudowań
w mozaikę z figur wielobocznych,
centrum Lwowa, zamykając od pól-
produkcji lwowskiej pracowni prof.
nocy oś alei centralnych miasta. Teatr
G. Zuliani. Schody wykonano z bia-
jest budowlą wolnostojącą i ma ksztalt
lego marmuru, balustradę z marmu-
prostopadlościanu o wymiarach 45 x
ru koloru porfirowego, z tralkami z
95 m. Formy stylowe gmachu dosto-
serpentynu. Balustrada obiega rów-
sowano do wspólczesnych nurtów
nież ściany calej klatki schodowej,
architektury europejskiej i utrzymano
akcentując jej podzial na piętra. W
w renesansowo-barokowej stylisty-
części dolnej balustrady schodów,
ce. Ozdobienie budowli wykonano
na marmurowych cokolach usta-
ze szczególnym rozmachem, pod
wiono dwa oryginalne świeczniki z
skrupulatnym kierownictwem i nad-
brązu, wykonane wedlug projektu
zorem autora projektu Zygmunta
Z. Gorgolewskiego. Bazy świeczni-
Gorgolewskiego. Charakterystyczną
ków zdobią herby miasta Lwowa z
tendencją XIX-wiecznej architektury
koroną cesarską. Podest schodów
epoki historyzmu byla synteza sztuk
zbudowano z bialego marmuru i
malarstwa, rzeźby i sztuki zdobni-
ozdobiono portalem flankowanym
czej, która znalazla swoje wcielenie
pilastrami jońskimi, wspierającymi
w programie artystycznego zdobie-
wolutowe zwieńczenie, wzbogaco-
nia gmachu teatralnego. Holdując
ne grupą rzeźbiarską z alegorycz-
dążeniom lwowskiej opinii publicznej
nymi postaciami Tragedii i Komedii
i komitetu teatralnego architekt śmia-
dluta P. Wójtowicza. W polu zwień-
Na wysokości attyki ryzality
z wapna hydraulicznego z domiesz-
stronie lewej znajduje się Geniusz
lo wprowadzil w projekt również mo-
czenia w 1907 r. wmurowano bialo-
dekorują postacie ośmiu starogrec-
ką cementu. W centrum kompozycji
Dramatu z maską teatralną i szty-
tywy narodowe.
marmurowy medalion Z. Gorgolew-
kich muz. Cztery umieszczone są
znajduje się postać starca zasiada-
letem w ręku. Po prawej Geniusz
Na zewnątrz bogactwem dekora-
skiego autorstwa J. Beltowskiego.
od strony elewacji glównej, zaś po
jącego na sfinksie i pouczającego
Muzyki z lirą i wieńcem laurowym na
cji plastycznej wyróżnia się elewacja
Niżej zlocone daty budowy gmachu:
dwie na elewacjach bocznych. Są
chlopca. Scena symbolizuje mą-
glowie. Wszystkie trzy grupy wedlug
glówna, lecz elewacje boczne i tylną
1897-1900.
to posągi Polihymnii, Erato, Kaliopy,
drość życia, które sklada się z chwil
projektów P. Wójtowicza wykonala z
również opracowano bardzo staran-
Górną część klatki schodowej
Terpsychory, Melpomeny, Talii, Klio
radosnych i tragicznych. Po stronie
kutej blachy miedzianej wiedeńska
nie i gustownie. Zlożony program
ujęto wysokimi dwukondygnacyjny-
i Euterpe. Między nimi w plycinach
lewej autor umieścil sceny tragicz-
firma A. M. Beschorhera. W tejże
ikonograficzny dekoracji plastycznej
mi arkadami, flankowanymi pilastra-
umieszczono figuralne plaskorzeźby
ne, mianowicie porwanie niewiasty
firmie wykuto z blachy miedzianej
byl podporządkowany opracowane-
mi jońskimi z ciemnego stiuku. Od
przedstawiające sceny: ,,Homer wy-
oraz oplakiwanie przez narzeczoną
dwie grupy symbolizujące Muzykę,
mu z góry przekazu treściowemu,
strony foyer arkady częściowo prze-
glaszający swoje poematy", ,,Apollo
rycerza, umierającego na polu bitwy.
ustawione w zwieńczeniu szczytów
który każdym swoim szczególem
szklono, natomiast po obydwóch
z orszakiem muz" oraz dwie jedna-
Scena symbolizuje również ofiarę na
po wschodniej i zachodniej stronach
mial podkreślać, że gmach ten slu-
stronach szerszych, po dwie z pię-
kowe sceny Bachanaliów. Ponad at-
oltarz ojczyzny, dlatego obok znajdu-
kopuly teatralnej. Gipsowe modele
ży muzom. Szczególne znaczenie
ciu arkad zamurowano, wypelniając
tyką zbudowano dwudziestometrowy
ją się symbole męstwa i bohaterstwa
do nich przygotowal Edward Pod-
zyskala fasada frontowa, wyraźnie
je prostokątnymi plycinami z pozlo-
tympanon, nieco cofnięty odnośnie
orzel, miecz i tarcza. Po drugiej
górski.
rozczlonkowana na trzy części: co-
coną dekoracją sztukatorską.
kól, zasadniczą partię piętra oraz
Arkady po stronach wschodniej
dekoracyjne zwieńczenie. W ozdo-
i zachodniej zostawiono otwartymi i
bionej boniowaniem części partero-
ozdobiono pozloconymi kutymi kra-
wej znajdują się trzy glówne wejścia
tami balustradowymi, które zostaly
do teatru, flankowane kolumnami
wykonane w pracowniach E. Gottlie-
doryckimi. Podstawowym motywem
ba i J. Swobody. We wnękach ponad
fasady jest trójdzielna loggia arkado-
arkadami w 1900 r. ustawiono po-
wa, rozdzielona parami kolumn ko-
piersia poetów J. Kochanowskiego,
rynckich. Arkady oparto na znacznie
A. Mickiewicza, Z. Krasińskiego i J.
mniejszych kolumnach jońskich. Log-
Slowackiego, które zostaly zniszczo-
gie flankują wysunięte nieco przed
ne po 1946 roku. Od 1984 r. w tych
lico elewacji czworoboczne aneksy
wnękach są nowe popiersia T. Szew-
(ryzality), ozdobione kolumnami
czenki, I. Franki, A. Puszkina i A. Mic-
korynckimi. W pólokrąglych niszach
kiewicza. W centrum arkad ślepych
między kolumnami w siedzących
znajdują się medaliony ujęte lauro-
pozach umieszczono trzymetrowe
wymi wieńcami. Pierwotnie zawieraly
figury kobiece po stronie lewej Ko-
wizerunki znanych polskich drama-
media z maską teatralną autorstwa
turgów i dyrektorów teatru lwow-
T. Barącza, po prawej Tragedia
skiego: Niemcewicza, Bohomolca,
ze sztyletem w ręku, dluta A. Popie-
Zablockiego, Fredry, Kraszewskie-
la. Ponad archiwoltami loggii ma-
go, Korzeniowskiego, Kamińskiego
lowniczo usytuowano alegoryczne
i Boguslawskiego. Zostaly jednak
postacie kobiece dluta St. Wójcika,
usunięte w okresie powojennym. W
przedstawiające Poezję i Muzykę
2013 r. w czterech medalionach cen-
lica elewacji. Wedlug zamyslu ar-
stronie umieszczono sceny bacha-
Drzwi wejściowe prowadzą z
po lewej stronie, Slawę i Fortunę
tralnych umieszczono nowe wizerun-
chitekta tympanon jako miejsce kon-
naliów i wesolej zabawy. Tympanon
początku do wąskiego przedsionka,
w centrum, Komedię i Tragedię
ki T. Pawlikowskiego, J. Lewińskiego,
centracji dekoracji rzeźbiarskiej calej
wieńczy sześciometrowa majesta-
w którym mieszczą się kasy bileto-
po prawej. Ponad monumentalnym
P. Wójtowicza i A. Popiela.
fasady wypelniono wielofigurową
tyczna statua Slawy ze zloconym
we, a dalej do zaprojektowanego
gzymsem koronującym zbudowano
Ponad arkadami westybul obie-
kompozycją alegoryczną ,,Mądrość
liściem palmowym w wyciągniętych
amfiladowo glównego westybulu
attykę ozdobioną tarczami herbo-
ga fryz z kamei autorstwa prof. E.M.
ludzkiego życia". Wykonanie kom-
ponad glową ramionach. Towarzy-
polączonego z klatką schodową,
wymi i symetrycznie umieszczonymi
Pietscha. Kamee wykonano na plót-
pozycji zlecono rzeźbiarzowi Anto-
szą jej dwie grupy figuralne, usta-
która jest jedną z najważniejszych
dwoma grupami geniuszy, które trzy-
nie belgijskim i przedstawiono na nich
niemu Popielowi. Wszystkie figury
wione na monumentalnych cokolach
reprezentacyjnych części gmachu.
mają tarcze z herbami Lwowa.
symbole rozmaitych uczuć ludzkich.
trzymetrowej wysokości wykonano
zamykających ryzality fasady. Po
Ma ona ksztalt prostokątnej sali o
