23

Kurier Galicyjski * 18 sierpnia 2008

„Ukrainiec”, by zmniejszyć ilość

LIST DO REDAKCJI

im się nielegalnie wrócić na

Marchlewszczyźnie. Oskarżono

ludności polskiej i teraz bardzo

Ukrainę. Jak podkreśla, takich

go o to, że z pomocą ludzi z pol

trudno potwierdzić swoją przy

ludzi było wielu, część jednak

skiego rejonu prowadził działal

Dzień dobry, Szanowny Panie

została.

ność, mającą na celu przyłą

cioła przychodzili Polacy, Ukra

należność narodową. Można

Po wojnie władze ZSRR nie

czenie Marchlewszczyzny do

Marcinie!

ińcy i koloniści niemieccy, by

to tylko zrobić na podstawie

powtórzyły już swojego ekspe

„faszystowskiej Polski”. Razem

Pisze do Pana Stanisław

wspólnie się pomodlić i wytrwać

swego imienia i nazwiska,

rymentu. Dążono do stworzenia

z tym, miał przeciwdziałać

Krutnik z Przemyślan (obwód

w tak trudnych czasach, i prze

starego aktu urodzenia lub

człowieka radzieckiego, poz

kolektywizacji, zajmować się

lwowski). Jestem Polakiem, uro

trwać do dnia dzisiejszego.

starych kościelnych dokumen

bawionego narodowości. O pol

dywersją i sabotażem. Do koń

dzonym w 1934 r. Nasza rodzina

Jasne, że większość przedsta

tów archiwalnych.

skim rejonie nie wspominano.

ca 1933 roku aresztowano 20

chciała wyjeżdżać do Polski

wicieli starszego pokolenia

O co mi chodzi? Ja od pierw

w okresie powojennym (1946 r.),

poumierała. Również dużo

szych dni wydawania „Gazety

ale były takie rozmowy, że So

młodzieży porzucało swoje

Lwowskiej” nie tylko osobiście ją

wieci na długo tu się nie zatrzy

strony ojczyste, nie mogąc się

prenumerowałem dla swojej

mają, że Amerykanie i Anglicy

pogodzić z brutalnym prześla

nielicznej rodziny, ale również

wypędzą ich z Galicji i powrócą

dowaniem ze strony nacjona

podjąłem trud bezpłatnego

nasze dobre stare czasy. Dlate

listów i Sowietów. Wyjeżdżali do

rozpowszechniania GL wśród

go mój ojciec i dziadek posta

Polski, Anglii, czyli uciekali, tam

nielicznej parafii rzymskokato

nowili nie wyjeżdżać, czekać

gdzie, komu się udało. Jednak,

lickiej w Przemyślanach. Były

tu, w tych miejscach, gdzie

nasza rodzina uparcie czekała

czasy, gdy otrzymywałem na

mieszkali nasi przodkowie.

na powrót starych dobrych

swój adres 30 – 25 – 20 – 15 eg

Przed 1937 r. nasi rodzice wybu

czasów. Obecnie większość z

zemplarzy, a pod koniec istnie

dowali sobie nową gospodar

naszej rodziny już umarła albo

nia tego pisma (czerwiec 2007)

kę: ładny dom, różne budynki

są już starzy i chorzy, i jechać do

pozostało tylko 7. Gdy zapyta

gospodarcze. Jeszcze od pra

Polski już nie ma żadnego

łem panią Barbarę Legowicz,

dziadków był u nas ładny sad.

sensu. Dożywamy tu i śpiewamy

sekretarz TKPZL: „Dlaczego prze

Były w nim jabłonie, wiśnie,

– „Bajgo, bywaj ze mną ty,

stała ukazywać się „Gazeta

grusze, śliwy, morele, czereśnie,

Bajgo bywaj ze mną ty, nie

Lwowska”, ona odpowiedziała,

orzechy, porzeczki, maliny, trus

wrócą nasze dawne sny...,

że trzeba się o to pytać w Kon

Odrodzenie miejscowych Pola

osób, wśród nich członków kie

kawki, więc, gdy sad kwitł, było

ków nastąpiło dopiero po

rownictwa rejonu.

Bajgo bywaj ze mną ty...” To

sulacie RP. Gdy zapytałem o to

upadku ZSRR, w 1991 roku. Od

Masowe represje rozpoczęły

takie wrażenie, że to jest raj i to

była wspaniała smutna pieśń,

w Konsulacie, powiedzieli, aby

budowano miejscowy kościół.

się 2 lata później  23 stycznia

były najlepsze czasy.

którą śpiewano jeszcze w

się pytać Legowiczów. Więc,

Obecnie z siedmiu tysięcy

1935 roku Centralny Komitet

Nasza rodzina liczyła 15 osób

dalekich czasach przedwojen

musiałem się albo sam domyś

mieszkańców Dołbysza, 4 tysią

Komunistycznej Partii (bolsze

i było nam bardzo żal porzucać

nych.

lać, albo wierzyć różnym plot

ce to osoby pochodzenia

wickiej) Ukrainy podjął decyzję

strony rodzinne, swoją ziemię,

Chciałbym również tu napi

kom. Kiedyś, gdy odwiedzałem

polskiego. Podobnie, jak w in

o przesiedleniu 8300 gospo

na której mieszkaliśmy, praco

sać kilka słów o swoim życiu.

we Lwowie kasę chorych (nie

nych miejscowościach na

darstw z terenów przygranicz

waliśmy z dziada pradziada. To

Skończyłem cztery klasy szkoły

mogę często jeździć do Lwowa,

Ukrainie, gdzie mieszkają Po

nych „z powodów obronnych”

też właśnie miało wpływ na na

polskiej. Dzięki nauce w szkole

bo jestem emerytem, często

szą decyzję. Postanowiliśmy

nauczyłem się swego rodzin

choruję), poszedłem do Kated

zostać. Byliśmy prześladowani

nego języka polskiego. Nigdy

ry, by się pomodlić. Tam

za to, że jesteśmy Polakami, za

się go nie zrzekałem i w różnych

zobaczyłem, że pani sprzedaje

naszą wiarę rzymskokatolicką.

dokumentach sowieckich pisa

pismo polskie „Kurier Galicyj

Nasza parafia znajdowała się

łem jako narodowość – „Polak”.

ski”, który kiedyś był dodatkiem

w Złoczowie. Ksiądz Jan Cieński

Niestety, niepodległa Ukraina

do GL i wszyscy u nas bardzo go

zgromadził dookoła tamtego

zlikwidowała wpis narodowości

lubili czytać. Kupiłem „KG” nr 7

kościoła nie tylko wszystkich

w paszporcie i w metrykach.

i od razu porozmawiałem z pa

Polaków, którzy pozostali, ale

Zrobili tak, jak to robili bolsze

rafianami, którzy są chętni go

również po likwidacji cerkwi

wicy, zamiast wpisu narodo

zaprenumerować.Jest chęt

greckokatolickiej wszystkich

wości wpisywano – obywatel

nych 7 osób. Więc, zwracam się

chętnych się pomodlić. Ks. Jan

ZSRR, zaraz się wpisuje – oby

z uprzejmą prośbą o udzielenie

Cieński rozmawiał nie tylko w ję

watel Ukrainy. Kiedyś, gdy

odpowiedzi, gdy nadejdzie

zyku polskim, ale również ukraiń

przeprowadzano spis ludności,

numer za czerwiec.

skim i niemieckim, więc do koś

automatycznie wpisywano –

Stanisław Krutnik

lacy, większość nie pamięta już

i przesiedleniu 4000 najlepszych

ani języka, ani zwyczajów.

kołchoźników z obwodów ki

ZMARŁ OSTATNI CICHOCIEMNY

Nawet na mszach, odprawia

jowskiego i czernihowskiego.

nych w kościele po polsku,

Rok później, w kwietniu 1936

kazanie jest po ukraińsku, tak,

roku, następny rozkaz: wysied

NA DOLNYM ŚLĄSKU

aby wszyscy zrozumieli. Pol

lenie z Ukraińskiej Republiki

skiego uczą się za to dzieci,

Radzieckiej 15 tysięcy gospo

wśród nich także mali Ukraińcy.

darstw polskich i niemieckich

W miejscowej szkole, w klasach,

do Kazachstanu. Ci Polacy,

Londynu, gdzie studiował eko

ścia”, cyjanek na wypadek

ANETA AUGUSTYN

gdzie są lekcje tego języka,

którzy ubiegają się o repatria

nomię. Zdecydował się na przy

niewoli” opowiadał mi.

jazd do Wrocławia, kiedy do

Walczył w Powstaniu War

Major Julian Piotrowski, pse

wiedział się, że tu zamieszkała

szawskim, w Śródmieściu. „To

udonim „Rewera”, zmarł w nie

jego mama. Przyjechał jesienią

była cała skala emocji, mówił

dzielę, 18 maja, we Wrocławiu.

1948 roku, akurat trwała Wysta

mi. Od entuzjazmu po poczu

Miał 88 lat. Żołnierz AK, pow

wa Ziem Odzyskanych. Pierw

cie bezsilności.”

staniec warszawski, był ostat

szą Polką, którą poznał w po

Wojenny pseudonim nawią

nim z mieszkających na Dolnym

ciągu, była dziewczyna o nie

zywał do klubu piłkarskiego

Śląsku cichociemnym. Kiedy

bieskich oczach, także stanisła

„Rewera”, z rodzinnego Stanis

cztery lata temu odwiedziłam

wowianka. Wysiedli już jako

ławowa. Wspominał: „Wycho

go w skromnym mieszkaniu

para – spędzili potem prawie 60

wywałem się na „Trylogii” Sien

w bloku na Grabiszynie, opo

lat. Ukończył prawo, pracował

kiewicza i jeszcze dziś w mojej

wiedział mi swoją historię, która

w przedsiębiorstwach budow

pamięci zachowała się scena

mogłaby posłużyć za kanwę

lanych. Przesłuchiwany i prze

z zakończenia „Pana Wołody

filmu sensacyjnego.

trzymywany przez UB, w latach

jowskiego”, opisująca pogrzeb

Mówił o półrocznym poby

50. został zdegradowany do

małego rycerza w kolegiacie

cie we Włoszech w 1943 roku,

szeregowca. „Straszono mnie

stanisławowskiej. Wciąż brzmi

gdzie przeszedł, w ekstremal

i nakłaniano do współpracy.

mi w uszach warczenie bębna

nych warunkach, szkolenie dla

Nie mogę się załamać, muszę

księdza Kamińskiego i jego

komandosów: walka wręcz,

wytrzymać

powtarzałem

dramatyczne wołanie: „Dla

posługiwanie się nożem, dy

sobie,”  opowiadał.

Boga, panie Wołodyjowski!

wersja, minerstwo, znajomość

uczy się połowa uczniów. Dy

cję, pochodzą właśnie z Mar

Po latach przywrócono go

Larum grają! Wojna, nieprzy

niemieckiej broni. Z ponad 2

rektor placówki Oleh Chomian

chlewszczyzny.

do stopnia porucznika i awan

jaciel w granicach!”.

tysięcy kandydatów tylko nie

– mówi, że dzieci uczą się także

Żyjąca obecnie w Dołbyszu

sowano na majora; został od

Niedługo po zdaniu matury

wielu ponad trzystu udało się

o historii miasta – program na

Polka Maria Karpińska urodziła

znaczony Krzyżem Srebrnym

Piotrowski zaciągnął się do 48.

przejść morderczy trening. Jego

uczania  przewiduje  punkt

się w 1937 roku właśnie w Ka

Orderu Virtuti Militari i Krzyżem

Pułku Piechoty Strzelców Kar

pierwsze loty do kraju kończyły

„Historia małej ojczyzny”.

zachstanie. Jej rodzice – mat

Walecznych. Co roku 18 maja,

packich. Internowany na Węg

się fiaskiem: zawracał z powo

***

ka, pracująca w miejscowej

w rocznicę bitwy pod Monte

rzech, przeprawił się przez Ju

du mgły albo ostrzału.

Korzystałem z książki: „Doł

u

fabryce porcelany i ojciec

Cassino, miał zwyczaj modlić

gosławię, Grecję, Turcję do Pa

Powiodło się dopiero za

bysz. Historia, fakty. Przeszłość i

rzędnik bankowy, zostali pod

się w kościele św. Wojciecha.

lestyny. Walczył pod Tobrukiem.

czwartym razem: liberator, który

rzeczywistość” [„Довбиш. Істо

dani represjom ze względu na

Tym razem nie był w stanie:

„Rok w Afryce był bardzo

wystartował z włoskiego Brin

рія, факти. Минуле та реаль

narodowość. W 1947 jej rodzina

bardzo chory, od kilkunastu

trudny: żar, burze piaskowe,

disi, dotarł do Polski w środku

ність”] Ołeksandra Kondratiuka

omal nie umarła z głodu.

miesięcy przebywał w domu

brak wody do picia, zimne,

nocy z 31 lipca na 1 sierpnia

i Stefana Kuriaty. Żytomierz

„Pytałam, czy będzie taki czas,

opieki. Zmarł właśnie 18 maja.

konserwowe posiłki z sucha

1944. „Miałem na sobie cywilne

„Polissia” 2007

kiedy będzie chleb na stole i się

rami, nieustanne ostrzeliwanie,

ubranie i spadochron, a w gór

nim najem. Mama tylko przytu

źródło: „Gazeta Wyborcza”,

do tego – plaga pcheł i osła

nej kieszonce marynarki – fał

Autor jest korespondentem

lała mnie do siebie,” – opowia

Wrocław

wione szczury Tobruku” – wspo

szywe dokumenty ogrodnika

da mi Maria Karpińska. Udało

minał. Po wojnie wyjechał do

Polskiego Radia w Kijowie

Biodrowskiego i „pastylki szczę