20

Nasz przewodnik

30 kwietnia–16 maja 2013 nr 8 (180) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Spadek Chojeckich

Tematy dotyczące życia znanych Polaków, zamieszkujących przed 1917 rokiem Ziemie Kijowską i Przydnie-

prowską godne są niejednej rozprawy naukowej. Opracowując te rozbudowane wątki, można im poświęcić

całe życie – na tyle pasjonujące, porywające i wielowątkowe są dzieje rodzin. Chociaż nie jestem naukowcem

to jednak wędrując po tych terenach czuję moralną odpowiedzialność opisując miejsca, w których niegdyś

dzięki polskim rodom tętniło życie. Dziś najczęściej nic już nie przypomina dawnych właścicieli, ale jednak

ludzie z wdzięcznością wspominają i opowiadają „jak było dawniej za polskiego pana”.

Gersona, „Wjazd Jagiełły na zamek

DMytrO antOniUk

Wawelski” Aleksandra Lessera, „Po

tekst i zdjęcia

najeździe Tatarów” Leopolda Loeffle-

Dziadowszczyzna, Hulaki Wiel-

ra. Oprócz tego były tu portrety Jana

kie, Tomaszówka – to trzy wioski,

i Piotra Chojeckich, niewielka biblio-

wchodzące niegdyś w skład powiatu

teka i kilka pieców kaflowych. Jeden

skwirskiego – dziś leżą w obrębie fa-

zachował się do dziś. Kafle własno-

stowskiego rejonu w województwie

ręcznie malowała żona architekta,

kijowskim. Należały wioski do rodzi-

Ewa Kulikowska. Była też autorką

ny Chojeckich, wśród przedstawicieli

figury Archanioła Michała na wieży

rodu najbardziej znaną postacią był

kijowskiego ratusza.

Jan Nepomucen Chojecki. Działacz

Dziś, gdy w 2000 roku, szkoła

polityczny i społecznik uważany był

został przeniesiona, lokal zajmują

za jednego z największych zwolen-

zakonnicy prawosławnego klasztoru

ników Konstytucji 3 Maja i zarazem

moskiewskiego patriarchatu. Zdąży-

nosiciela najbardziej postępowych

li już zbudować wokół potężne for-

poglądów. Według informacji Wiktorii

teczne mury z narożnymi basztami,

Kolesnik, historyka z Winnicy, Cho-

rozbili sad i założyli fermę strusią. W

jecki opowiadał się za ograniczeniem

budowie jest świątynia. Nie całkiem

władzy szlachty i swawoli magna-

zgadzam się z tym, że są to właści-

tów, sprzeciwiał się bezwzględności

wi spadkobiercy, którzy powinni byli

Dwór Chojeckich w tomaszówce (stan obecny)

starostów, nawoływał do zwołania

przejąć stary majątek. Jednak na

deputacji dla „ułożenia kodeksu Rze-

do jakiegoś pracownika Chojeckich,

Jana Nepumucena; Bolesława Cho-

stara fotografia majątku Chojeckich.

ich korzyść przemawia to, że dość

czypospolitej”.

możliwie zarządcy majątku. Zatele-

jeckiego z Policzyńców (zmarłego w

Jednak nie udało się nam jej znaleźć

dobrze opiekują się majątkiem.

Po upadku Targowicy Jan Ne-

fonowała do kilku znajomych i oka-

1904 roku); żony syna Jana Nepo-

– jak wyglądał dwór Chojeckich zo-

Wprawdzie jeden z pieców został już

pomucen wraz z żoną Katarzyną

zało się, że dwór Chojeckich i park

mucena, (Piotra, marszałka szlach-

baczyłem w opracowaniu Aftanaze-

zamieniony na współczesny, ale za

z Boreyków i pięciorgiem dziećmi

znajdowały się na innym krańcu wsi

ty powiatu skwirskiego) – Reginy z

go. Jednak opowiedziano mi o miej-

to wymalowali ściany dodając herby

musiał wyemigrować na jakiś czas

i obecnie nie ma po nich śladu. Na

Pieńkowskich Chojeckiej (zmarłej

scu lokalizacji dworu, gdzie podobno

Dołgorukich i Chojeckich. Sądząc z

za granicę. Wrócił na zaproszenie

tym miejscu, jeszcze przed ostatnią

1884 roku) i przedostatniego właści-

zachowały się fundamenty. O tej po-

otoczenia miejsce to cerkiew wyko-

biskupa kijowskiego Cieciszowskiego

wojną wybudowano domy.

ciela Dziadowszczyzny – Ewarysta

rze teren ten pokryty był sporą ilością

rzystuje jako ośrodek wypoczynko-

i zamieszkał w majątku w Fastowie,

- Pozostał jedynie obelisk na

Chojeckiego (zmarłego w 1882 roku).

śniegu i poszukiwanie tego miejsca

wy dla hierarchów cerkwi wyższego

który dzierżawił, ponieważ rodzinny

mogile Chojeckich – opowiadała pani

Widocznie szczątki samego Jana

trzeba było odłożyć do cieplejszych

szczebla. Jednak duchowni dość

dwór w Policzyńcach koło Berdyczo-

dyrektor. – Kilka lat wstecz stała na

Nepomucena i jego małżonki zostały

czasów.

przychylnie nastawieni są i wobec

wa został zrujnowany. W 1810 roku

nim jeszcze figura anioła, ale ktoś go

zniszczone podczas rujnacji kościoła.

Chojecki wykupił od księcia Grigorija

ukradł. Pod obeliskiem są długie piw-

Aby odwiedzić wszystkie majątki

Dołgorukiego Dziadowszczyznę, Go-

nice i podziemne korytarze. Mój mąż

Chojeckich zajechałem po drodze

laki (dziś Hulaki Wielkie) i Tomaszów-

jako małe dziecko właził tam. Obok

do malowniczych, położonych wśród

kę i zamieszkał w pierwszej z tych

obelisku był kościół – wysoki i bardzo

jarów i stawków Hulaków Wielkich.

miejscowości. Chociaż nie zachował

ładny. Szkoda, że nie zachował się…

Był tu dwór w stylu późnego empire.

się do naszych dni wizerunek dworu

Naprowadzony słowami pani

Wystawił go syn Jana Nepomucena,

w Dziadowszczyźnie, to ze słów po-

dyrektor przedzierałem się przez

oficer wojsk polskich, późniejszy

dróżnika Urbańskiego wiadomo, że

krzaki wzdłuż rozwalonych stajni,

marszałek szlachty powiatu skwir-

były w nim obrazy mistrzów pędzla

zbudowanych na miejscu kościoła.

skiego Tadeusz Chojecki. Dwór był

„szkoły włoskiej, holenderskiej, fran-

Zobaczyłem zarośnięty obelisk z

w części środkowej parterowy, a na

cuskiej i polskiej, portret Stanisława

czarnego granitu. Sądząc z na pół

obydwu skrzydłach – piętrowy. Skła-

Augusta pędzla Bacciarellego”. Był

zatartych napisów, grobowiec przed

dał się z kilku komnat i salonów. Jak

chyba i park. Ocalała jedynie foto-

splądrowaniem mieścił szczątki Elodii

wspominała córka ostatniego właści-

grafia klasycystycznego kościoła św.

z Chojeckich Światopełk-Zawadz-

ciela, Jadwiga Chojecka, we dworze

Trójcy, ufundowanego przez Jana

kiej (zmarłej w 1911 roku) – wnuczki

było kilka starych obrazów: wśród

Nepomucena (ukończonego już

nich „Ułan na widecie” i „Dragon”.

po jego śmierci w 1817 roku przez

Możliwe, że pędzla samego Brandta.

nowe klasztorne mury i sad owocowy

wdowę). Świątynię ozdabiały witra-

W gabinecie na ścianach wisiały por-

że sprowadzone z Paryża, w ołtarzu

turystów – wszystkim chętnym udo-

Ostatnim punktem tej mini po-

trety członków rodziny, miedzy inny-

głównym umieszczono kopię obrazu

stępniają ksero materiałów o historii

dróży po majątkach Chojeckich była

mi – Jana Nepomucena, reprodukcja

przedstawiającego św. Trójcy autor-

wioski i rezydencji.

Tomaszówka. Jedynie tu zachował

którego umieszczona została w jed-

stwa Tycjana. W jednym z bocznych

Opowieść o majątkach nie była

się dwór, wybudowany w 1903 roku

nym z tomów Romana Aftanazego.

ołtarzy był obraz Madonny ze szkoły

by pełną, gdybyśmy nie wspomnieli

przez znanego architekta Waleriana

Dwór zdobiły perskie kilimy, dębowe

weneckiej. krypta tej świątyni była

jeszcze o wiosce Policzyńce, która

Kulikowskiego dla ostatniego właści-

XIX-wieczne meble, kandelabry z fi-

miejscem spoczynku Chojeckich ze

dziś położona jest na terenie rejo-

ciela wioski Zygmunta Chojeckiego.

gurami aniołów. Była tu też obszerna

wszystkich majątków.

nu koziatyńskiego na Ziemi Winnic-

Wcześniej, jeszcze za czasów Jana

biblioteka. Majątek uzupełniała ofi-

Przyjechałem na Dziadowsz-

Nepomucena, w Tomaszówce stał

kiej. Od 1730 roku należała do rodu

cyna, park i sad. W parku były dwa

czyznę specjalnie, pamiętając o niej

dwór, który spłonął na początku XX

i do dziś stoi tam niegdyś unicka (a

obeliski, wystawione przez Tadeusza

jeszcze z mojej podróży do sąsied-

wieku. Kulikowski wybudował nową

dziś prawosławna) cerkiew Prze-

na cześć jego rodziców i żony Julii z

niej Tomaszówki, gdzie zachował się

mienienia Pańskiego, wystawiona

rezydencję w modnym wówczas

Czeczelów. Pomiędzy wioską i dwo-

jedyny dworek Chojeckich. Pytania

staraniem Franciszka Kazimierza

eklektycznym stylu, z dekorowanymi

rem położony był jar ze stawem.

mieszkańców, gdzie stał pański dwór

Chojeckiego w 1770 roku. Wielka

wieżyczkami i bogato zdobioną fa-

W radzie wiejskiej miejscowości

doprowadziły mnie do domu starców.

szkoda, że dwór w Policzyńcach

sadą. Dwór był piętrowy. W czasach

Hulaki Wielkie pamiętano o Chojec-

Dyrektorka przyjęła mnie bardzo ser-

podzielił losy wielu podobnych

Chojeckich były tu obrazy „Poseł Wil-

kich. Jedna z kobiet nawet zgodziła

Zdewastowany grób rodziny

decznie i opowiedziała, że najstar-

miejsc i nie zachował się do na-

czek prosi Jana III o pomoc dla ob-

sie zaprowadzić mnie do jednego z

Chojeckich w Dziadowsz-

sza część budynku kiedyś należała

szych czasów.

lężonego Wiednia” pędzla Wojciecha

pomieszczeń, gdzie zachowała się

czyźnie